مجله نادیه انجمن

داستان واقعی و انتظار فیصله محکمه :

ریحانه زن جوانی که برای شوهرش به خواستگاری زن دوم رفت :

ریحانه با لحن سرزنش باری به مرد می‌گوید: اگر مرا دوست داشتی پیشنهادم را قبول نمی‌کردی و زن دوم نمی‌گرفتی، حالا باید مهتاب را طلاق بدهی وگرنه روی خوش در زندگی نمی‌بینی . داستان زندگی ریحانه آنقدر برایم جالب و شنیدنی بود که از او خواستم با اینکه شاید برایش سخت باشد تعریف کند .

ریحانه 33 ساله با اشاره به پیچ و خم های زندگی‌اش می‌گوید: 10 سال پیش محمد به خواستگاری‌ام آمد. از آنجایی که همکارم بود تا حدودی او را می‌شناختم؛ جوان برازنده و باشخصیتی که در همان برخوردهای اول با خانواده‌ام خودش را در دلشان جا کرد و ازدواج کردیم.

چنان خوشبخت بودم که همه فامیل آرزوی چنین زندگی سرشار از شادی ما را داشتند. با به دنیا آمدن دختر و پسرمان خوشبختی‌مان تکمیل شده بود تا اینکه با شنیدن یک خبر دنیا بر سرم خراب شد و مسیر زندگی‌‌ام تغییر کرد. در حدود سه سال پیش دچار یک بیماری شدم و داکتر معالجم پس از چند آزمایش اعلام کرد مبتلا به نوعی سرطان هستم و مهلت زیادی برای ادامه زندگی ندارم.

شنیدن این خبر و دیدن جواب‌های آزمایش‌ها شوکه‌ام کرده بود نمی‌توانستم باور کنم که خوشبختی‌ام به پایان رسیده و لحظات زندگی‌ام مانند ساعت شنی هر ثانیه در حال تمام شدن است. تا مدتی در خودم فرو رفته بودم و با هیچ کس حرفی نمی‌زدم ولی یک روز به خودم آمدم و گفتم باید کاری کنم تا دختر ، پسر و همسرم که همیشه همدم و مونسم بوده‌اند پس از مرگم آسیب نبینند، به همین خاطر پیشنهاد ازدواج دوم را به همسرم دادم که ای کاش لال می‌شدم و هرگز چنین حرفی نمی‌زدم.

مرد که برافروخته است رو به قاضی می‌گوید: زندگی‌ام را سیاه کرده بود جناب قاضی. بارها از او خواستم دست از رفتارهای بچگانه‌اش بردارد ولی گوشش بدهکار نبود. می‌‌گفت اگر مرا دوست داری باید هر چه می‌گویم گوش کنی ولی هر چه می‌گفتم بی‌فایده بود و مجبورم می‌کرد تا به حرفش گوش کنم و هنوز هم نمی‌توانم ناراحتی‌اش را ببینم ولی …

آن روزها رفتارش تغییر کرده بود در دنیای خودش بود و از همه بخشش می‌طلبید، زندگی‌مان سرد و بی‌روح شده بود و نمی‌دانستم چه کنم؟

ریحانه ضمن سرزنش خود می‌گوید: درست است آقای قاضی هر روز به محمد اصرار می‌کردم تا در حضور من همسر دومش را انتخاب کند که بعد از مرگم مراقب او و مادر مهربانی برای فرزندانم باشد. شوهرم از رفتارهایم خسته شده بود ولی من مصمم بودم و وظیفه خود می‌دانستم که به فکر آینده زندگی خانواده و جگرگوشه‌هایم باشم. با اینکه خانواده‌هایمان بشدت با کار من مخالف بودند ولی من در تصمیمم جدی بودم. بین دوست و آشنا و فامیل می‌گشتم تا زن وفاداری برای همسرم و مادر مهربانی برای بچه‌هایم پیدا کنم تا اینکه در یکی از مهمانی‌ها با صنفی ام مهتاب روبه‌رو شدم

از آنجا که مهتاب را بخوبی می‌شناختم نور امیدی در دلم تابید. او همانی بود که می‌توانستم خانواده‌ام را به او بسپارم. مهتاب مدیر یک مکتب بود و با وجود داشتن خواستگارهای بی‌شمار شوهر نکرده بود. رابطه‌ام را با او بیشتر کردم و پس از مدتی از او خواستم مرا همراهی کند تا با هم مسافرت برویم و بتوانم مطلب را برایش باز کنم .

مهتاب که از همه جا بی خبر بود با من به این سفر آمد و با یکی از سخت‌ترین روزهای زندگی‌ام روبه‌رو شدم. برایم آسان نبود دو دستی زندگی‌ام را که لحظه به لحظه برایش زحمت کشیده بودم به دست زن دیگری که قرار بود امباقم شود، بسپارم ولی چاره‌ای نداشتم و به دلیل علاقه زیاد به محمد و عشق به فرزندانم خودم را کنترل کردم و با مهتاب حرف زدم

محمد حرف‌های ریحانه را قطع می‌کند

ومی‌گوید: زندگی‌ام را جهنم کرده بود وقتی از سفر آمد و ماجرا را برایم تعریف کرد همه بدنم یخ کرد، برایم آسان نبود که فکر کنم قرار است او را از دست بدهم و پس از سال‌ها زندگی مشترک با زن دیگری ازدواج کنم ولی مخالفتم بی‌فایده بود با اینکه مهتاب دختر برازنده و مهربانی بود راضی نبودم زندگی او را هم خراب کنم ولی از اصرارهای ریحانه عاصی شده بودم، طفلک دختر و پسرمان هم از رفتارهای ما گیج شده بودند و وقتی دیدم راهی ندارم به ناچار تسلیم شدم.

این بار ریحانه ادامه می‌دهد: وقتی جواب مثبت را از هر دویشان گرفتم به تدارک مراسم عقدشان پرداختم. روز ها و شب‌ها ی سختی بود ولی هر روز که می‌گذشت حس می‌کردم به روزهای آخر عمرم نزدیک می‌شوم، سکوت می‌کردم و نمی‌گذاشتم کینه در دلم ریشه کند سرانجام با برگزاری مراسم ازدواج همسرم با مهتاب همه‌مان در کنار هم زندگی جدیدی را شروع کردیم. روزهای خوب و خوشی را کنار هم داشتیم.

گرچه واقعاً دیدن محمد در کنار مهتاب برایم راحت نبود ولی خودم خواسته بودم و نمی‌توانستم زندگی را برای آنها زهر کنم حتی با بچه‌هایم صحبت می‌کردم مهتاب را قبول کنند تا اینکه کم کم رابطه‌شان با مهتاب خوب شد. خوشحال بودم که توانسته‌ام همه چیز را سروسامان دهم و خیالم راحت بود که پس از مرگم زندگی خانواده‌ام از هم پاشیده نمی‌‌شود ولی افسوس که سخت اشتباه می‌کردم.

ریحانه ادامه می‌دهد: یک سالی از زندگی مشترک با امباقم گذشت تا اینکه متوجه شدم او باردار شده است، تحمل این واقعیت خیلی برایم سخت بود سعی می‌‌کردم خودم را با کارهایم سرگرم کنم ولی هزار فکر و خیال در سرم بود تا اینکه در ادامه آزمایش‌ها نزدداکتر معالجم رفتم او من را به یک داکتر دیگر معرفی کرد. در دلم غوغایی برپا شده بود می‌خواستم بدانم فاصله‌ام تا مرگ چقدر است داکتر متخصص پس از انجام چند آزمایش ‌از من خواست نزدش بروم تا خبر مهمی به من بدهد. با بدنی لرزان راهی مطب داکتر شدم و وقتی نتیجه آزمایش را داد انگار گوش‌هایم نمی‌شنید و شوکه بودم. داکتر چند بار تکرار کرد و گفت: «شما هیچ بیماری خاصی ندارید و مبتلا به بیماری لاعلاجی هم نیستید آزمایش‌های قبلی به اشتباه سرطان را نشان داده است»

با شنیدن حرف‌های داکتر به جای خوشحالی غمی به دلم نشست.

این بار مرد روبه رئیس محکمه کرده می‌گوید: جناب قاضی از آن پس ریحانه هر روز دعوا و جنجال راه می‌انداخت و به مهتاب بیچاره طعنه می‌زد من هم مجبور شدم به ناچار برای امنیت مهتاب خانه جداگانه‌ای فراهم کنم ولی هرگز وجدانم اجازه نمی‌داد از او جدا شوم، ریحانه باید فکر همه چیز و همه احتمالات را می‌کرد باید احتمال می‌داد اگر زنده بماند تحمل این وضع را خواهد داشت یا نه؟

خودش با اصرار مراسم عروسی ما را تدارک دید و حالا چطور زن بی‌گناه را طلاق بدهم و آواره‌اش کنم. خوشحالم که ریحانه بیماری ندارد و آزمایش‌ها اشتباه بوده ولی نمی‌توانم چشمم را به مهربانی‌های مهتاب ببندم در حالی که منتظر تولد فرزندش هستیم. من نه حاضرم مهتاب را طلاق بدهم و نه از ریحانه جدا شوم ولی او هر لحظه ما را تهدید می‌کند و می‌گوید اگر مهتاب را طلاق ندهم خودش را می‌کشد.

آقای قاضی شما بگویید چه کنم؟

ریحانه با چهره‌ای برافروخته در جواب شوهرش می‌گوید: من طاقت این زندگی را ندارم نمی‌توانم آنها را کنار هم ببینم. من اشتباه کرده‌ام و تاوانش هر چه باشد می‌دهم ولی باید بین من و مهتاب یکی را انتخاب کند اگر می‌خواهد با مهتاب باشد باید همه حق و حقوق و مهریه‌ام را بپردازد و طلاقم دهد در غیر این صورت من هم نمی‌توانم حضور امباق را در زندگی‌ام تحمل کنم. قاضی با شنیدن گفته‌های این زوج احساس می‌کند با پرونده عجیبی روبه‌رو است و گرفتن تصمیم درباره این ماجرا هر چند مشکل به نظر می‌رسد ولی پرونده را در دستور کارش قرار می‌دهد تا پس از بررسی‌های لازم، رأی صادر کند

دوستان شما بگویید چیکار کنم ؟ واقعا سر دوراهی قرار گرفته ام.

بهلول و مهمانش:
*بهلول شبی در خانه اش مهمان داشت و در حال صحبت با مهمانش بود كه قاصدي از راه رسيد. قاصد پيام قاضي را به او آورده بود. قاضي مي خواست بهلول آن شب شام مهمانش باشد. بهلول به قاصد گفت: از طرف من از قاضي عذر بخواه ، من امشب مهمان دارم و نمي توانم بيايم.*

*قاصد رفت و چند دقيقه ديگر برگشت و گفت: قاضي مي گويد قدم مهمان بهلول هم روي چشم. بهلول بيايد و مهمانش را هم بياورد.*

*بهلول با مهمانش به طرف مهماني به راه افتادند، او در راه به مهمانش گفت: فقط دقت كن من كجا مي نشينم تو هم آنجا بنشين، هر چه مي خورم تو هم بخور، تا از تو چيزي نپرسيدند حرفي نزن، و اگر از تو كاري نخواستند كاري انجام نده.*

*مهمان در دل به گفته هاي بهلول مي خنديد و مي گفت: نگاه كن يك ديوانه به من نصحيت مي كند.*

*وقتي به مهماني قاضي رسيدند خانه پر از مهمانان مختلف بود. بهلول كنار در نشست، ولي مهمان رفت و در بالاي خاته نشست. مهمانان كم كم زياد شدند و هر كس مي آمد در كنار بهلول مي نشست و بهلول را به طرف بالاي مجلس مي راند، بهلول كم كم به بالاي مجلس رسيد و مهمان به دم در.*

*غذا آوردند و مهمانان غذاي خود را خوردند، بعد از غذا ميوه آوردند، ولي همراه ميوه چاقويي نبود. همه منتظر چاقو بودند تا ميوه هاي خود را پوست بكنند و بخورند. ناگهان مهمان بهلول چاقوي دسته طلايي از جيب خود در آورد و گفت: بياييد با اين چاقو ميوه هايتان را پوست بكنيد و بخوريد.*

*مهمانان به چاقوي طلا خيره شدند. چاقو بسيار زيبا بود و دسته اي از طلا داشت.*

*مهمانان از ديدن چاقوي دسته طلايي در جيب مهمان بهلول كه مرد بسيار فقيري به نظر مي رسيد تعجب كردند. در آن مهماني شش برادر بودند كه وقتي چاقوي دسته طلا را ديدند به هم اشاره كردند و براي مهمان بهلول نقشه كشيدند.*

*برادر بزرگتر رو به قاضي كه در صدر مجلس نشسته بود و ميزبان بود كرد و گفت: اي قاضي اين چاقو متعلق به پدر ما بود و سالهاي زيادي است كه گم شده است ما اكنون اين چاقو را در جيب اين مرد پيدا كرده ايم ما مي خواهيم داد ما را از اين مرد بستاني و چاقوي ما را به ما برگرداني.*

*قاضي گفت: آيا براي گفته هايت شاهدي هم داري؟*

*برادر بزرگتر گفت: من پنج برادر ديگر در اينجا دارم كه همه شان گفته هاي مرا تصديق خواهند كرد.*

*پنج برادر ديگر هم گفته هاي برادر بزرگ را تاييد كردند و گفتند چاقو متعلق به پدر آنهاست كه سالها پيش گم شده است.*

*قاضي وقتي شهادت پنچ برادر را به نفع برادر بزرگ شنيد، يقين كرد كه چاقو مال آنهاست و توسط مهمان بهلول به سرقت رفته است. قاضي دستور داد مرد را به زندان ببرند و چاقو را به برادر بزرگ برگردانند.*

*بهلول كه تا اين موقع ساكت مانده بود گفت: اي قاضي اين مرد امشب مهمان من بود و من او را به اين خانه آوردم، اجازه بده امشب اين مرد در خانه من بماند من او را صبح اول وقت تحويل شما مي دهم تا هركاري خواستيد با او بكنيد.*

*برادر بزرگ گفت: نه اي قاضي تو راضي نشو كه امشب بهلول اين مرد را به خانه خودش ببرد چون او به اين مرد چيزهاي ياد مي دهد كه حق ما از بين برود.*

*قاضي رو به بهلول كرد و گفت: بهلول تو قول مي دهي كه به اين مرد چيزي ياد ندهي تا من او را موقتا آزاد كنم ؟*

*بهلول گفت: اي قاضي من به شما قول مي دهم كه امشب با اين مرد لام تا كام حرف نزنم و اصلا كلمه اي هم به او ياد ندهم.*

*قاضي گفت: چون اين مرد امشب مهمان بهلول بود برود و شب را با بهلول بماند و فردا صبح بهلول قول مي دهد او را به ما تحويل دهد تا به جرم دزدي به زندانش بيندازيم.*

*برادران به ناچار قبول كردند و بهلول مهمان را برداشت و به خانه خود برد و در راه اصلا به مهمان حرفي نزد، به محض اينكه به خانه شان رسيدند، بهلول زمزمه كنان گفت: بهتر است بروم سري به خر مهمان بزنم حتما گرسنه است و احتياج به غذا دارد.*

*مهمان كه يادش رفته بود خر خود را در طويله بسته است، گفت: نه تو برو استراحت كن من به خر خود سر مي زنم.*

*بهلول بدون اينكه جواب مهمان را بدهد وارد طويله شد. خر سر در آخور فرو برده بود و در حال نشخوار علفها بود.*

*بهلول چوب كلفتي برداشت و به كفل خر كوبيد. خر بيچاره كه علفها را نشخوار مي كرد از شدت درد در طويله شروع به راه رفتن كرد. بهلول گفت: اي خر خدا مگر من به تو نگفتم وقتي وارد مجلس شدي حرف نزن، هر جا كه من نشستم تو هم بنشين، اگر از تو چيزي نخواستند، دست به جييبت نبر، چرا گوش نكردي هم خودت را به درد سر انداختي هم مرا. فردا تو به زندان خواهي رفت آن وقت همه خواهند گفت بهلول مهمان خودش را نتوانست نگه دارد و مهمان به زندان رفت.*

*بهلول ضربه شديدتري به خر بيچاره زد و گفت: اي خر، گوش كن، فردا اگر قاضي از تو پرسيد اين چاقو مال توست؟ بگو نه، من اين چاقو را پيدا كرده ام و خيلي وقت بود كه دنبال صاحبش مي گشتم تا آن را به صاحبش بر گردانم، ولي متاسفانه صاحبش را پيدا نمي كردم.*

*اگر اين چاقو مال اين شش برادر است، آن را به آنها مي دهم. اگر قاضي از تو پرسيد اين چاقو را از كجا پيدا كرده اي مگر در بيابان چاقو دسته طلا ريخته اند كه تو آن را پيدا كرده اي؟*

*بگو پدرم سالها پيش كاروان سالار بزرگي بود و هميشه بين شهرها در رفت و آمد بود و مال التجاره زيادي به همراه مي برد، و با آنها تجارت مي كرد، تا اينكه ما يك شب خبردار شديم كه پدرم را دزدان كشته اند و مال و اموالش را برده اند.*

*من بالاي سر پدر بيچاره ام حاضر شدم. پدر بيچاره ام را دزدان كشته بودند و تمام اموالش را برده بودند و اين چاقو تا دسته در قلب پدرم فرو رفته بود. من چاقو را برداشتم و پدرم را دفن كردم و از آن موقع دنبال قاتل پدرم مي گردم، در هر مهماني اين چاقو را نشان مي دهم و منتظر مي مانم كه صاحب چاقو پيدا شود، و من قاتل پدرم را پيدا كنم.*

*اكنون اي قاضي من قاتل پدرم را پيدا كرده ام، اين شش برادر پدر مرا كشته اند و اموالش را برده اند. دستور بده تا اينها اموال پدرم را برگردانند و تقاص خون پدرم را پس بدهند*

*بهلول كه اين حرفها را در ظاهر به خر مي گفت ولي در واقع مي خواست صاحب خر گفته هاي او را بياموزد. او چوب ديگري به خر زد و گفت: اي خر خدا فهميدي يا تا صبح كتكت بزنم.*

*صاحب خر گفت: بهلول عزيز نه تنها اين خر بلكه منهم حرفهاي تو را فهميدم و به تو قول مي دهم در هيچ مجلسي بالاتر از جايگاهم ننشينم، و اگر از من چيزي نپرسيدند حرف نزنم، و اگر چيزي از من نخواستند، دست به جيب نبرم.*

*بهلول كه مطمئن شده بود مرد حرفهاي او را به خوبي ياد گرفته است رفت و به راحتي خوابيد. فردا صبح بهلول مرد را بيدار كرد و او را منزل قاضي رساند و تحويل داد و خودش برگشت.*

*قاضي رو به مرد كرد و گفت: اي مرد آيا اين چاقو مال توست؟*

*مرد گفت: نه اي قاضي، اين چاقو مال من نيست. من خيلي وقت است كه دنبال صاحب اين چاقو مي گردم تا آن را به صاحبش برگردانم، اگر اين چاقو مال اين برادران است، من با رغبت اين چاقو را به آنها مي دهم.*

*قاضي رو به شش برادر كرد و گفت: شما به چاقو نگاه كنيد اگر مال شماست، آن را برداريد. برادر بزرگ چاقو را برداشت و با خوشحالي لبخندي زد و گفت: اي قاضي من مطمئن هستم اين چاقو همان چاقوي گمشده پدر من است.*

*پنج برادر ديگر چاقو را دست به دست كردند و گفتند بلي اي جناب قاضي اين چاقو مطمئنا همان چاقوي گم شده پدر ماست.*

*قاضي از مرد پرسيد: اي مرد اين چاقو را از كجا پيدا كرده اي؟*

*مرد گفت: اي قاضي اين چاقو سرگذشت بسيار مفصلي دارد. پدرم سالها پيش كاروان سالار بزرگي بود و هميشه بين شهرها در رفت و آمد بود و مال التجاره زيادي به همراه داشت و شغلش تجارت بود، تا اينكه ما يك شب خبردار شديم كه پدرم را دزدان كشته اند و مال و اموالش را برده اند، من سراسيمه بالاي سر پدر بيچاره ام حاضر شدم. پدر بيچاره ام را دزدان كشته بودند و تمام اموالش را برده بودند، و اين چاقو تا دسته در قلب پدر من بود.*

*من چاقو را برداشتم و پدرم را دفن كردم و از آن موقع دنبال قاتل پدرم مي گردم، در هر مهماني اين چاقو را نشان مي دهم و منتظر مي مانم كه صاحب چاقو پيدا شود و من قاتل پدرم را پيدا كنم. اكنون اي قاضي من قاتل پدرم را پيدا كردم. اين شش برادر پدر مرا كشته اند و اموالش را برده اند. دستور بده تا اينها اموال پدرم را برگردانند و تقاص خون پدرم را بدهند*

*شش برادر نگاهي به هم انداختند آنها بدجوري در مخمصه گرفتار شده بودند، آنها باادعاي دروغيني كه كرده بودند، مجبور بودند اكنون به عنوان قاتل و دزد، سالها در زندان بمانند. برادر بزرگ گفت: اي قاضي من زياد هم مطمئن نيستم اين چاقو مال پدر من باشد، چون سالهاي زيادي از آن تاريخ گذشته است و احتمالا من اشتباه كرده ام.*

*برادران ديگر هم به ناچار گفته هاي او را تاييد كردند و گفتند: كه چاقو فقط شبيه چاقوي ماست، ولي چاقوی ما نيست.*

*قاضي مدت زيادي خنديد و به مرد مهمان گفت: اي مرد چاقويت را بردار و برو پيش بهلول. من مطمئنم كه اين حرفها را بهلول به تو ياد داده است والا تو هرگز نمي توانستي اين حرفها را بزني.*

*مرد سجده ی شکر به جای آورد و چاقو را برداشت و خارج شد.*

*کم گوی و بجز مصلحت خویش مگوی*

*چون چیز نپرسند تو از پیش مگوی*

*دادند دو گوش و یک زبان از آغاز*

*یعنی که دو بشنو و یکی بیش مگوی*

 هفت خوان رستم

خوان اول: بیشه شیر

رستم برای رها کردن کاووس از بند دیوان بر رخش نشست و به شتاب روبراه گذاشت. رخش شب و روز می تاخت و رستم دو روز راه را به یک روز می برید، تا آنکه رستم گرسنه شد و تنش جویای خورش گردید. دشتی پر گور پدیدار شد . رستم پی بر رخش فشرد و کمند انداخت و گوری را به بند در آورد. با پیکان تیر آتشی بر افروخت و گور را بریان کرد و بخورد. آنگاه لگام از سر رخش باز کرد و او را به چرا رها ساخت و خود به نیستانی که نزدیک در آمد و آنرا بستر خواب ساخت و جای بیم را ایمن گمان برد و به خفت بر آسود.

اما آن نیستان بیشه شیر بود. چون پاسی از شب گذشت شیر درنده به کنام خود باز آمد . پیلتن را بر بستر نی خفته و رخش را در کنار او چمان دید. با خود گفت نخست باید اسب را بشکنم و آنگاه سوار را بدرم. پس بسوی رخش حمله برد. رخش چون آتش بجوشید و دو دست را بر آورد و بر سر شیر زد و دندان بر پشت آن فرو برد . چندان شیر را بر خاک زد تا وی را ناتوان کرد و از هم درید.
رستم بیدار شد، دید شیر دمان را رخش از پای در آورده. گفت« ای رخش ناهوشیار، که گفت که تو با شیر کارزار کنی؟ اگر بدست شیر کشته میشدی من این خود و کمند و کمان و گرز و تیغ و ببر بیان را چگونه پیاده به مازندران می کشیدم؟ » این بگفت و دوباره بخفت و تا بامداد بر آسود.

خوان دوم: بیابان بی آب

چون خورشید سر از کوه بر زد تهمتن بر خاست و تن رخش را تیمار کرد و زین بر وی گذاشت و روی براه آورد . چون زمانی راه سپرد بیابیانی بی آب و سوزان پیش آمد. گرمای راه چنان بود که اگر مرغ بر آن می گذشت بریان میشد. زبان رستم چاک چاک شد و تن رخش از تاب رفت. رستم پیاده شد و زوبین در دست چون مستان راه می پیمود. بیابان دراز و گرما زورمند و چاره ناپیدا بود. رستم به ستوه آمد و رو به آسمان کرد و گفت« ای داور داروگر ، رنج و آسایش همه از توست. اگر از رنج من خشنودی رنج من بسیار شد . من این رنج را بر خود خریدم مگر کردگار شاه کاووس را زنهار دهد و ایرانیان را از چنگال دیو برهاند که همه پرستندگان و بندگان یزدان اند. من جان و تن د ر راه رهائی آنان گذاشتم. تو که دادگری و ستم دیدگان را در سختی یاوری کار مرا مگردان ورنج مرابباد مده.

مرا دستگیری کن و دل زال پیر را بر من مسوزان.» همچنان می رفت و با جهان آفرین در نیایش بود، اما روزنه امیدی پدیدار نبود و هردم توانش کاسته تر میشد. مرگ را در نظر آورد و بدریغ با خود گفت« اگر کارم با لشکری می افتاد شیر وار به پیکار آنان می رفتم و به یک حمله آنانرا نابود می ساختم. اگر کوه پیش می آمد بگرز گران کوه را فرو می کوفتم و پست میکردم و اگر رود جیحون بر من میغرید به نیروی خداداد در خاکش فرو میبردم. ولی با راه دراز و بی آب و گرمای سوزان دلیری و مردی چه سود دارد و مرگی را که چنین روی آرد چه چاره میتوان کرد؟»

درین سخن بود که تن پیلوارش از رنج راه تشنگی سست و نزار شد و ناتوان بر خاک گرم افتاد. ناگاه دید میشی از کنار او گذشت. از دیدن میش امیدی در دل رستم پدید آمد و اندیشید که میش باید آبشخوری نزدیک داشته باشد. نیرو کرد و از جای بر خاست و در پی میش براه افتاد. میش وی را بکنار چشمه ای رهنمون شد . رستم دانست که این یاوری از جهان آفرین به وی رسیده است . بر میش آفرین خواند و از آب پاک نوشید و سیراب شد. آنگاه زین از رخش جدا کرد و وی را در آب چشمه شست و تیمار کرد و سپس در پی خورش به شکار گور رفت. گوری را بریان ساخت و بخورد و آهنگ خواب کرد. پیش از خواب رو بر رخش کرد و گفت « مبادا تا من خفته ام با کسی به ستیزی و با شیر و دیو پیکار کنی . اگر دشمن پیش آمد نزد من بتاز و مرا آگاه کن.»

خوان سوم: جنگ با اژدها

رخش تا نیمه شب در چرا بود. اما دشتی که رستم بر آن خفته بود آرامگاه اژدهائی بود که از بیمش شیر و پیل و دیو یارای گذشتن بر آن دشت نداشتند. چون اژدها به آرامگاه خود باز آمد رستم را خفته و رخش را در چرا دید. در شگفت ماند که چگونه کسی به خود دل داده و بر آن دشت گذشته . دمان رو بسوی رخش گذاشت. رخش بی درنگ به بالین رستم تاخت و سم روئین بر خاک کوفت و دم افشاند و شیهه زد. رستم از خواب جست و اندیشه پیکار در سرش دوید. اما اژدها ناگهان به افسون ناپدید شد. رستم گرد خود به بیابان نظر کرد و چیزی ندید. با رخش تند شد که چرا وی را از خواب باز داشته است و دوباره سر بر بالین گذاشت و بخواب رفت. اژدها باز از تاریکی بیرون آمد . رخش باز به سوی رستم تاخت و سم بر زمین کوفت و خاک بر افشاند .

رستم بیدار شد و بر بیابان نگه کرد و باز چیزی ندید . دژم شد و به رخش گفت « درین شب تیره اندیشه خواب نداری و مرا نیز بیدار می خواهی . اگر این بار مرا از خواب باز داری سرت را به شمشیر تیز از تن جدا میکنم و خود پیاده به مازندران می روم . گفتم اگر دشمنی پیش آمد با وی مستیز و کار را به من واگذار . نگفتم مرا بی خواب کن. زنهار تا دیگر مرا از خواب بر نینگیزی.» سوم بار اژدها غران پدیدار شد و از دم آتش فرو ریخت. رخش از چراگاه بیرون دوید اما از بیم رستم و اژدها نمی دانست چه کند که اژدها زورمند و رستم تیز خشم بود.

سر انجام مهر رستم او را به بالین تهمتن کشید . چون باد پیش رستم تاخت و خروشید و جوشید و زمین را بسم خود چاک کرد. رستم از خواب خوش بر جست و با رخش بر آشفت. اما جهان آفرین چنان کرد که این بار زمین از پنهان ساختن اژدها سر باز زد. در تیرگی شب چشم رستم به اژدها افتاد. تیغ از نیام کشید و چون ابر بهار غرید و بسوی اژدها تاخت و گفت « نامت چیست، که جهان بر تو سر آمد. میخواهم که بی نام بدست من کشته نشوی.» اژدها غرید و گفت « عقاب را یارای پریدن بر این دشت نیست و ستاره این زمین را بخواب نمی بیند. تو جان بدست مرگ سپردی که پا درین دشت گذاشتی. نامت چیست؟ جان آن است که مادر بر تو بگرید.»

تهمتن گفت« من رستم دستان از خاندان نیرمم و به تنهائی لشکری کینه ورم. باش تا دستبرد مردان را ببینی.» این بگفت و به اژدها حمله برد. اژدها زورمند بود و چنان با تهمتن در آویخت که گوئی پیروز خواهد شد. رخش چون چنین دید ناگاه بر جست و دندان در تن اژدها فرو برد و پوست او را چون شیر از هم به درید. رستم از رخش خیره ماند . تیغ بر کشید و سر از تن اژدها جدا کرد . رودی از خون بر زمین فرو ریخت و تن اژدها چون لخت کوهی بی جان بر زمین افتاد . رستم جهان آفرین را یاد کرد و سپاس گفت . در آب رفت و سرو تن بشست و بر رخش نشست و باز رو براه نهاد

خوان چهارم: زن جادو

رستم پویان در راه دراز میراند تا آنکه به چشمه ساری رسید پر گل و گیاه و فرح بخش. خوانی آراسته در کنار چشمه گسترده بود و بره ای بریان با دیگر خوردنیها در آن جای داشت. جامی زرین پر از باده نیز در کنار خوان دید. رستم شاد شد و بی خبر از آنکه خوان دیوان است فرود آمد و بر خوان نشست و جام باده را نیز نوش کرد . سازی در کنار جام بود . آنرا بر گرفت و سرودی نغز در وصف زندگی خویش خواندن گرفت:

که آوازه بد نشان رستم است
که از روز شادیش بهره کم است
همه جای جنگ است میدان اوی
بیابان و کوه است بستان اوی
همه جنگ با دیو و نر اژدها
ز دیو و بیابان نیابد رها
می و جام و بو یا گل و مرغزار
نکردست بخشش مرا روزگار
همیشه بجنگ نهنگ اندرم
دگر با پلنگان بجنگ اندرم.

آواز رستم و ساز وی به گوش پیرزن جادو رسید. بی درنگ خود را بر صورت زن جوان زیبائی بیاراست و پر از رنگ و بوی نزد رستم خرامید . رستم از دیدار وی شاد شد و بر او آفرین خواند و یزدان را بسپاس این دیدار نیایش گرفت. چون نام یزدان بر زبان رستم گذشت ناگاه چهره زن جادو دگرگونه شد و صورت سیاه اهریمنی اش پدیدار گردید . رستم تیز در او نگاه کرد و دریافت که زنی جادوست. زن جادو خواست که بگریزد . اما رستم کمند انداخت و سر او را سبک به بند آورد . دید گنده پیری پر آرژنگ و پر نیرنگ است. خنجر از کمر گشود و او را از میانه به دو نیم کرد.

خوان پنجم: جنگ با اولاد

رستم از آنجا باز راه دراز را در پیش گرفت و تا شب میرفت و شب تیره را نیز همه ره سپرد. بامداد به سرزمینی سبز و خرم و پر آب رسید. همه شب رانده بود و از سختی راه جامعه اش به خوی آغشته بود و به آسایش نیاز داشت. ببر بیان را از تن بدر کرد و خود را از سر برداشت و هر دو را در آفتاب نهاد و چون خشک شد دوباره پوشید و لگام از سر رخش برداشت و او را در سبزه زار رها کرد و بستری از گیاه ساخت و سپر را زیر سرو تیغ را کنار خویش گذاشت و در خواب رفت.

دشتبان چون رخش را در سبزه زار دید خشم گرفت و دمان پیش دوید و چوبی گرم بر پای رخش کوفت و چون تهمتن از خواب بیدار شد به او گفت « ای اهرمن، چرا اسب خود را در کشت زار رها کردی و از رنج من بر گرفتی؟» رستم از گفتار او تیز شد و بر جست و دو گوش دشتبان را بدست گرفت و بیفشرد و بی آنکه سخن بگوید از بن بر کند. دشتبان فریاد کنان گوشهای خود را بر گرفت و با سرو دست پر از خون نزد « اولاد» شتافت که در آن سامان سالار و پهلوان بود. خروش بر آورد که مردی غول پیکر با جوشن پلنگینه و خود آهنیین چون اژدها بر سبزه خفته بود و اسب خود را در کشت زارها رها کرده بود. رفتم تا اسب او را برانم بر جست و دو گوش مرا چنین بر کند. اولاد با پهلوانان خود آهنگ شکار داشت. عنان را بسوی رستم پیچید تا وی را کیفر کند.

اولاد و لشکرش نزدیک رستم رسیدند. تهمتن بر رخش بر آمد و تیغ در دست گرفت و چون ابر غرنده رو بسوی او لاد گذاشت . چون فراز یکدیگر رسیدند اولاد بانگ بر آورد که « کیستی و نام تو چیست و پادشاهت کیست؟ چرا گوش این دشتبان را کنده ای و اسب خود را در کشتزار رها کرده ای . هم اکنون جهان را بر تو سیاه می کنم و کلاه ترا به خاک می رسانم.»

رستم گفت « نام من ابر است ، اگر ابر چنگال شیر داشته باشد و بجای باران تیغ ونیزه ببارد. نام من اگر به گوشت برسد خونت خواهد فسرد. پیداست که مادرت تو را برای کفن زاده است.» این بگفت و تیغ آب دار را از نیام بیرون کشید و چون شیری که در میان رمه افتد در میان پهلوانان اولاد افتاد. بهر زهر شمشیر دو سر از تن جدا میکرد. به اندک زمانی لشکر او لاد پراگنده و گریزان شد و رستم کمند بر بازو چون پیل دژم در پی ایشان می تاخت . چون رخش به اولاد نزدیک شد رستم کمند کیانی را پرتاب کرد و سر پهلوان را در کمند آورد. او را از اسب به زیر کشید و دو دستش را بست و خود بر رخش سوار شد. آنگاه به اولاد گفت « جان تو در دست منست. اگر راستی پیشه کنی و جای دیو سفید و پولاد غندی را به من بنمائی و بگوئی کاووس شاه کجا در بند است از من نیکی خواهی دید و چون تاج و تخت را به گرز گران از شاه مازندران بگیریم ترا بر این مرز و بوم پادشاه می کنم. اما اگر کژی و ناراستی پیش گیری رود خون از چشمانت روان خواهم کرد. »

اولاد گفت« ای دلیر، مغزت را از خشم بپرداز و جان مرا بر من ببخش . من رهنمون تو خواهم بود و خوان دیوان و جایگاه کاوس را یک یک به تو خواهم نمود . از اینجا تا نزد کاوس شاه صد فرسنگ است و از آنجا تا جایگاه دیوان صد فرسنگ دیگر است، همه راهی دشوار. از دیوان دوازده هزار پاسبان ایرانیان اند. بید و سنجه سالار دیوان اند و پولاد غندی سپهدار ایشان است. سر همه نره دیوان دیو سفید است که پیکری چون کوه دارد و همه از بیمش لرزان اند . تو با چنین برز و بالا و دست و عنان و با چنین گرز و سنان شایسته نیست با دیو سفید در آویزی و جان خود را در بیم بیندازی. چون از جایگاه دیوان بگذری دشت سنگلاخ است که آهو را نیز یارای دویدن بر آن نیست. پس از آن رودی پر آب است که دو فرسنگ پهنا دارد و از نره دیوان « کنارنگ» نگهبان آن است . آنسوی رود سرزمین « بز گوشان» و « نرم پایان» تا سیصد فرسنگ گسترده است و از آن پس تا شاه نشین مازندران باز فرسنگها ی دراز و دشوار در پیش است. شاه مازندران را هزاران هزارسوار است، همه با سلاح و آراسته. تنها هزار و دویست پیل جنگی دارد. تو تنهائی و اگر از پولاد هم باشی میسائی.»رستم خندید و گفت « تو اندیشه مدار و تنها راه را بر من بنمای.

ببینی کزین یک تن پیلتن
چه آید بدان نامدار انجمن
به نیروی یزدان پیروز گر
ببخت و به شمشیر و تیر و هنر
چو بینند تاو برو یال من
بجنگ اندرون زخم و کوپال من
بدرد پی و پوستشان از نهیب
عنان را ندانند باز از رکیب

اکنون بشتاب و مرا به جایگاه کاووس رهبری کن.» رستم و اولاد شب و روز می تاختند و تا به دامنه کوه اسپروز، آنجا که کاوس با دیوان نبرد کرده و از دیوان آسیب دیده بود، رسیدند.

خوان ششم: جنگ با ارژنگ دیو

چون نیمه ای از شب گذشت از سوی مازندران خروش بر آمد و به هر گوشه شمعی روشن شد و آتش افروخته گردید . تهمتن از اولاد پرسید « آنجا که از چپ و راست آتش افروخته شد کجاست؟» اولاد گفت« آنجا آغاز کشور مازندران است و دیوان نگهبان در آن جای دارند و آنجا که درختی سر به آسمان کشیده خیمه ارژنگ دیو است که هر زمان بانگ و غریو برمیاورد.» رستم چون از جایگاه ارژنگ دیو آگاه شد بر آسود و به خفت و چون بامداد برآمد اولاد را بر درخت بست و گرز نیای خود سام را برگرفت و مغفر خسروی را برسر گذاشت و رو به خیمه ارژنگ دیو آورد .

چون به میان لشکر و نزدیک خیمه رسید چنان نعره ای بر کشید که گوئی کوه و دریا از هم دیده شد . ارژنگ دیو چون آن غریو را شنید از خیمه بیرون جست. رستم چون چشمش بر وی افتاد در زمان رخش را بر انگیخت و چون برق بر او فرود آمد و سرو گوش و یال او را دلیر به گرفت و به یک ضربت سر از تن او جدا کرد و سرکنده و پر خون او را در میان لشکر انداخت. دیوان چون سر ارژنگ را چنان دیدند و یال و کوپال رستم را به چشم آوردند دل در برشان بلرزه افتاد و هراس در جانشان نشست و رو بگریز نهادند. چنان شد که پدر بر پسر در گریز پیشی میگرفت. تهمتن شمشیر بر کشید و در میان دیوان افتاد و زمین را از ایشان پاک کرد و چون خورشید از نیمروز به گشت دمان به کوه اسپروز باز گشت.

رسیدن رستم نزد کی کاوس

آنگاه رستم کمند از اولاد بر گرفت و او را از درخت باز کرد و گفت« اکنون جایگاه کاووس شاه را بمن بنما. » اولاد دوان در پیش رخش براه افتاد و رستم در پی او به سوی زندان ایرانیان تاخت. چون رستم به جایگاه ایرانیان رسید رخش خروشی چون رعد برآورد. بانگ رخش به گوش کاوس رسید و دلش شکفته شد و آغاز و انجام کار را دریافت و رو به لشکر کرد و گفت « خروش رخش بگوشم رسید و روانم تازه شد . این همان خروش است که رخش هنگام رزم پدرم کی قباد با ترکان برکشید .» اما لشکر ایران از نومیدی گفتند کاوس بیهوده می گوید و از گزند این بند هوش و خرد از سرش بدر رفته و گوئی در خواب سخن میگوید. بخت از ما گشته است و از این بند رهائی نخواهیم یافت. دراین سخن بودند که تهمتن فرود آمد.

غوغا در میان ایرانیان افتاد و بزرگان و سرداران ایران چون طوس و گودرز و گیو و گستهم و شیدوش و بهرام او را در میان گرفتند. رستم کاووس را نماز برد و از رنجهای دراز که بر وی گذشته بود پرسید. کاووس وی را در آغوش گرفت و از زال زر و رنج و سختی راه جویا شد. آنگاه کی کاوس روی به رستم کرد و گفت « باید هشیار بود و رخش را از دیوان نهان داشت. اگر دیو سفید آگاه شود که تهمتن ارژنگ دیو را از پای در آورده و به ایرانیان رسیده دیوان انجمن خواهند شد و رنجهای ترا بر باد خواهند داد .

تو باید باز تن و تیغ و تیر خود را به رنج بیفکنی و رو به سوی دیو سفید گذاری ، مگر به یاری یزدان بر او دست یابی و جان ما را از رنج برهانی که پشت و پناه دیوان اوست. از اینجا تا جایگاه دیو سفید از هفت کوه گذر باید کرد. در هر گذاری نره دیوان جنگ آزما و پرخاشجوی آماده نبرد ایستاده اند . تخت دیو سفید در اندرون غاری است. اگر او را تباه کنی پشت دیوان را شکسته ای . سپاه ما در این بند رنج بسیار برده است و من از تیرگی دیدگان بجان آمده ام .

پزشکان چاره این تیرگی را خون دل و مغز دیو سفید شمرده اند و پزشکی فرزانه مرا گفته است که چون سه قطره از خون دیو سفید را در چشم بچکانم تیرگی آن یکسر پاک خواهد شد.» رستم گفت «من آهنگ دیو سفید می کنم. شما هشیار باشید که این دیو دیوی زورمند و افسونگر است و لشکری فراوان از دیوان دارد . اگر به پشت من خم آورد شما تا دیرگاه در بند خواهید ماند. اما اگر یزدان یار من باشد و او را بشکنم مرز و بوم ایران را دوباره باز خواهیم یافت.»

خوان هفتم: جنگ با دیو سفید

آنگاه رستم بر رخش نشست و اولاد را نیز با خود برداشت و چون باد رو به کوهی که دیو سفید در آن بود گذاشت. هفت کوهی را که در میان بود بشتاب در نوردید و سر انجام به نزدیک غار دیو سفید رسید. گروهی انبوه از نره دیوان را پاسدار آن دید. به اولاد گفت « تا کنون از تو جز راستی ندیده ام و همه جا به درستی رهنمون من بو ده ای . اکنون باید به من بگوئی که راز دست یافتن بر دیو سفید چیست؟» او لاد گفت « چاره آنست که درنگ کنی تا آفتاب بر آید. چون آفتاب بر آید و گرم شود خواب بر دیوان چیره میشود و تو از این همه نعره دیوان جز چند تن دیوان پاسبان را بیدار نخواهی یافت . آنگاه که باید با دیو سفید در آویزی. اگر جهان آفرین یار تو باشد بر وی پیروز خواهی شد.»

رستم پذیرفت و درنگ کرد تا آفتاب بر آمد و دیوان سست شد و در خواب رفتند . آنگاه اولاد را با کمندی استوار بست و خود شمشیر را چون نهنگ بلا از نیام بیرون کشید و چون رعد غرید و از جهان آفرین یاد کرد و در میان دیوان افتاد . سر دیوان چپ و راست به زخم تیغش برخاک می افتاد و کسی را یارای برابری با او نبود. تا آنکه به کنار غار دیو سفید رسید. غاری چون دوزخ سیاه دید که سراسر آنرا غولی خفته چون کوه پر کرده بود. تنی چون شبه سیاه وروئی چون شیر سفید داشت . رستم چون دیو سفید را خفته یافت به کشتن وی شتاب نکرد . غرشی چون پلنگ بر کشید بسوی دیو تاخت. دیو سفید بیدار شد و بر جست و سنگ آسیائی را از کنار خود در ربود و در چنگ گرفت و مانند کوهی دمان آهنگ رستم کرد. رستم چون شیر ژیان بر آشفت و تیغ بر کشید و سخت بر پیکر دیو کوفت و به نیروئی شگفت یک پا و یک دست از پیکردیو را جدا کرد و بینداخت. دیو سفید چون پیل دژم به هم برآمد و بریده اندام و خون آلود با رستم در آویخت. غار از پیکار دیو و تهمتن پر شور شد . دو زورمند بریکدیگر می زدند و گوشت از تن هم جدا میکردند. خاک غار به خون دو پیکارگر آغشته شد .رستم در دل می گفت که اگر یک روز از این نبرد جان بدر ببرم دیگر مرگ بر من دست نخواهد یافت و دیو با خود می گفت که اگر یک امروز با پوست و پای بریده از چنگ این اژدها رهائی یابم دیگر روی به هیچکس نخواهم نمود . هم چنان پیکار می کردند و جوی خون از تن ها روان بود. سر انجام رستم دلاور بر آشفت و بخود پیچید و چنگ زد و چون نره شیری دیو سفید را از زمین برداشت و بگردن در آورد و سخت برزمین کوفت و آنگاه بی درنگ خنجر بر کشید و پهلوی او را بریده و جگر او را از سینه بیرون کشید . دیو سفید چون کوه بیجان کشته بر خاک افتاد. رستم از غار خون بار بیرون آمد و بند از اولاد بگشاد و جگر دیو را بوی سپرد و آنگاه با هم رو بسوی جایگاه کاووس نهادند.

اولاد از دلیری و پیروزی رستم خیره ماند و گفت « ای نره شیر، جهان را به زیر تیغ خود آوردی و دیوان را پست کردی . یاد داری که به من نوید دادی که چون پیروز شوی مازندران را بمن بسپاری ؟ اکنون هنگام آنست که پیمان خود را چنانکه از پهلوانان در خور است بجای آری.» رستم گفت« آری، مازندران را سراسر به تو خواهم سپرد. اما هنوز کاری دشوار در پیش است . شاه مازندران هنوز بر تخت است و هزاران هزار دیوان جادو پاسبان وی اند. باید نخست او را از تخت به زیر آورم و دربند کنم و آنگاه مازندران را بتو واگذارم و ترا بی نیازی دهم.»

بینا شدن کی کاووس

از آنسوی کی کاوس و بزرگان ایران چشم براه رستم دوخته بودند تا کی به پیروزی از رزم باز آید و آنان را برهاند . تا آنکه مژده رسید رستم به ظفر باز گشته است . از ایرانیان فغان شادی بر آمد و همه ستایش کنان پیش دویدند و بر تهمتن آفرین خواندند . رستم به کی کاوس گفت « ای شاه، اکنون هنگام آنست که شادی و رامش کنی که جگر گاه دیو سفید را دریدم و جگرش را بیرون کشیدم و نزد تو آوردم.»

کی کاوس شادی کرد و بر او آفرین خواند و گفت« آفرین بر مادری که فرزندی چون تو زاد و پدری که دلیری چون تو پدید آورد، که زمانه دلاوری چون تو ندیده است. بخت من از همه فرخ تر است که پهلوان شیر افگنی چون تو فرمانبردار من است. اکنون هنگام آنست که خون جگر دیو را در چشم من بریزی تا مگر دیده ام روشن شود و روی ترا باز ببینم.» چنان کردند و ناگاه چشمان کاوس روشن شد. بانگ شادی بر خاست . کی کاوس بر تخت عاج بر آمد و تاج کیانی را بر سر گذاشت و با بزرگان و نامداران ایران چون طوس و گودرز و گیو و فریبرز و رهام و گرگین و بهرام ونیو به شادی و رامش نشستند و تا یک هفته با رود و می دمساز بودند. هشتم روز همه آماده پیکار شدند و به فرمان کی کاوس به گشودن مازندران دست بردند و تیغ در میان دیوان گذاشتند و تا شامگاه گروهی بسیاراز دیوان و جادوان را بر خاک هلاک انداختند.

نبرد کی کاووس با شاه مازندران و نامه کی کاووس به شاه مازندران

چون شب فرارسید سپاه ایران دست از کشتار باز کشیدند. کاووس گفت« دیوان مازندران به کیفر خود رسیدند و بیش از این شایسته نیست خون آنانرا بریزیم. اکنون باید مردی خردمند و هوشیار را نزد شاه مازندران بفرستیم و او را بفرمانبرداری بخوانیم.» پس کاووس دبیررا فرمان داد تا نامه ای گویا به شاه مازندران نوشت و بیم و امید در آن نشاند که «ای گرفتار خود کامی و غرور، تو با دیوان و جادوان همداستان شده ای و به بدی و بد بینی گرائیده ای . باید بدانی که اگر بدکنش باشی جز بدی نخواهی دید. اما اگر دادگری و پاکدینی پیشه کنی بهره تو نیکی و آفرین خواهد بود . می بینی که یزدان با دیوان و جادوان تو چه کرد . اکنون اگر خرد رهبر تواست و می خواهی در امان باشی بی درنگ تخت مازندران را بگذار و به کهتری به درگاه ما بیا و باج بپرداز، مگر این فرمانبری تخت مازندران را برای تو نگاه دارد. و گرنه چون ارژنگ و دیو سفید تو نیز دل از جان بر گیر.»

آنگاه کی کاووس فرهاد را از دلاوران نامدار ایران بود بر گزید و نامه را به او سپرد تا بشاه مازندران برساند. فرهاد چون نزدیک شهر نرم پایان رسید بشاه مازندران خبر فرستاد که از کاووس پیام آورده است . شاه مازندران گروهی از پهلوانان پرخاشگر خود را برگزید و سپاهی گران بیرون کشید و آنها را دلیر کرد و هشدار داد و برابر فرهاد فرستاد. اینان با چهره ای دژم فرهاد را پذیرنده شدند. چون نزدیک رسیدند یکی از پهلوانان دست فرهاد را به تندی در دست گرفت و بیفشرد تا او را رنجه کند . فرهاد خم به ابرو نیاورد و درد را آسان پذیرفت. وی را نزد شاه بردند. چون نامه کاووس را خواند واز دستبرد رستم و کشته شدن پولاد غندی و بید و ارژنگ ودیو سفید آگاه شد دل در برش زار گردید و جانش پر اندیشه شد و با خود گفت :
« این رستم آفتی گزنده است و جهان از وی امان نخواهد یافت.» سه روز فرهاد را نزد خود نگاه داشت . روز چهارم بر آشفت و گفت در پاسخ به کاووس بگو « ای شاه نو خاسته بی خرد ، تندی و خامی تو نمی گذارد هماورد خود را بشناسی و گرنه چگونه از چون منی با چنین بر و بوم و دستگاه می خواستی که به بارگاه تو بیایم؟ مرا هزاران هزار لشکر جنگاور است و هزارو دویست پیل جنگی دارم که از آنها یکی در لشکر تو نیست . تو آماده کارزار باش که من به پیکار باتو کمر بسته ام و بزودی با سپاه خود خواب خوش را از سر تو و لشکرت بیرون خواهم راند.»

پیام بردن رستم

چون این پیام به کاووس و رستم رسید و فرستاده شکوه و دستگاه شاه مازندران را باز نمود، تهمتن گفت « پیام بردن نزد شاه مازندران کار من است. باید نامه ای چون تیغ برنده نوشت و بمن سپرد تا من به وی برسانم و با گفتار خود خون در مغز وی بجوشانم.» کاووس آفرین گفت و فرمان داد نامه نوشتند که« ای شاه خود کامه، سخنان بیهوده گفتی و به بی خردی دم زدی. اکنون یا سرت را از ین فزونی تهی کن و بنده وار نزد من آی و یا لشکری چون دریا به مازندران خواهم کشید و جوی خون روان خواهم ساخت و مغز سرت را طعمه کرکسان خواهم کرد.»

رستم بر رخش نشست و با نامه کاووس روبراه گذاشت. دیگر بار لشگری از مازندران پیش رفت تا بیم در دل فرستاده کاووس اندازد. چون چشم تهمتن بر لشکر افتاد، درختی پر شاخ بر کنار راه بود، دست انداخت و دو شاخ درخت را در دست گرفت و بتندی پیچاند. درخت از بیخ و بن از زمین کنده شد . آنگاه رستم درخت تنومند را چون ژوبین در دست گرفت و بر سر لشکر مازندران انداخت. چندین سوار بر زیر آن فرو ماندند . پیشرو لشکر که از پهلوانان نامدار بود به رستم نزدیک شد و برای آنکه زور به رستم بنماید دست او را در دست گرفت و سخت فشرد . رنگ از روی پهلوان پرید و دستش تباه شد و خود ناتوان از اسب فرو افتاد . لشکر مازندران در کار رستم خیره ماندند . سواری خبر به شاه مازندران برد. شاه مازندران پهلوان نامی خود « کلاهور» را پیش خواند و کلاهور دلیری جنگجو و نیرومند و چون پلنگ غران پیوسته و در جستجوی پیکار بود. شاه گفت:باید نزد این فرستاده بروی و با هنر نمائی خود آب در دیدگان او بیاوری و او را شرمنده سازی. .»

کلاهور چون نره شیری پیش تاخت و روی دژم کرد و دست رستم را در چنگ گرفت و سخت بیفشرد، چنانکه دست رستم همه کبود شد. اما رستم روی نپیچید و چنگ کلاهور را چنان در دست فشرد که ناخن های آن فرو ریخت. کلاهور با دست آویخته و ناخن های ریخته و پر درد نزد شاه باز آمد و گفت« چنین دردی را پنهان نمیتوان داشت و ما را با چنین پهلوانی یارای جنگ نیست. بهتر آنست که در آشتی بکوشی و باج بپذیری و این رنج را بر خود آسان کنی.» آنگاه رستم دمان از راه رسید . شاه مازندران او را در بارگاه خود جائی به سزا داد و از کاووس و لشکر ایران و نشیب و فراز و رنج راه جویا شد. سپس پرسید که « آیا تو که برو بازویی چنین نیرومند داری رستمی؟» رستم گفت « من چاکری از چاکران رستمم ، اگر خود در خور چاکری وی باشم. جائی که او باشد من کیستم؟ رستم پهلوانی بی مانند است :

جهان آفرین تا جهان آفرید
چو رستم سر افراز نآمد پدید
یکی کوه باشد برزم اندرون
از آن رخ و گرزش چه گویم که چون
چو او رزم سازد چه پاید گروه؟
کند کوه دریا و دریا چو کوه
به تنها یکی نامور لشکرست
پیام آوری را نه اندر خور است

اما رستم پیام داده است که اگر خردمندی تخم زشتی مکار و فرمانبری پیشه کن که اگر از شاه ایران اجازه داشتم یک تن از لشکرت را زنده نمی گذاشتم.» آنگاه نامه کاووس را به وی داد. شاه مازندران چون پیغام را شنید و نامه را دید خیره شد و بر آشفت و به رستم گفت « این چه گفتگوی بیهوده است که کاووس مرا نزد خود می خواند. به کاووس بگو که هر چند تو سالار ایرانیان باشی من شاه مازندرانم و سپاه و دستگاه وزر و گوهر از تو بیشتر دارم . زنهار اندیشه بیهوده بخود راه مده و در پی تخت شاهنشاه مباش. عنان بگردان و به کشور خود باز گرد، که اگر با سپاه خود از جای بجنبم و آهنگ جنگ کنم ترا یکسره از میان بر خواهم داشت . اما به رستم نیز پیامی از من ببر و بگو ای پهلوان ، مگر از کاووس چه نیکی بتو میرسد که کمر بخدمت او بسته ای؟ اگر در فرمان من باشی ترا صد چندان پاداش میدهم و ترا در میان یلان سر فرازی می بخشم و از زر و خواسته بی نیاز می کنم.»

رستم در خشم رفت و گفت « ای پادشاه بی خرد، اگر بخت از تو بر نگشته بود چنین نمیگفتی. . مگر رستم سر فراز نیازی به گنج و سپاه تو دارد؟ رستم دستان شاه زابلستان است و در گیتی همانندی ندارد. اگر باز چنین بگوئی تهمتن زبان از دهانت بیرون خواهد کشید.» شاه مازندران از این سخنان تافته شد و در خشم رفت و به دژخیم گفت « این فرستاده را بگیر و بی درنگ گردن بزن.» دژخیم تا نزدیک رفت رستم دست انداخت و او را پیش کشید و یک پای او را در دست گرفت و پای دیگر او را زیر پای خود گذاشت و چون شیر خشمگین وی را از هم درید . آنگاه رو به شاه مازندران کرد و گفت « اگر از شاهنشاه ایران دستور می داشتم با لشکرت کارزار میکردم و سزای ترا در کنارت می گذاشتم. باش تا کیفر این بد خوئی و گستاخی را ببینی.» این بگفت و پر خشم از بارگاه بیرون آمد و شاه مازندران را خیره و بیمناک بر جای گذاشت.

جنگ رستم و جویا

چون رستم از مازندران بیرون رفت شاه مازندران بی درنگ بسیج جنگ کرد و لشکری انبوه بر انگیخت و سرا پرده از شهر بیرون کشید و با دیوان و پیلان بسیار چون باد روبه سوی سپاه ایران آورد. از آن سوی رستم ببارگاه کاووس رسید و ویرا از آنچه رفته بود آگاه کرد و گفت« باک نباید داشت . باید دلیری کرد و برزم دیوان پیش رفت که چون روز پیکار فرا رسد گرز من دمار از روزگار ایشان بر خواهد آورد.» چیزی نگذشت که آگاهی آمد که سپاه مازندران نزدیک رسیده است . کی کاووس تهمتن را گفت تا ساز جنگ کند. آنگاه سرداران سپاه را پیش خواند و فرمان داد تا لشکر را بیارایند. طوس را بر راست لشکر گماشت و چپ لشکر را بگودرز و کشواد سپرد و خود در دل سپاه جای گرفت. تهمتن با تن پیلوارش پیشاپیش سپاه می رفت. چون دو سپاه بهم رسیدند دلیری از نامداران مازندران « جویا» نام گرزی گران بر گردن گرفت و چون شیر غران به سوی لشکر کاووس تاخت و چنان نعره ای بر کشید که کوه و دشت را بلرزه در آورد و بیم در دل ایرانیان انداخت. بانگ زد که کیست تا با من نبرد جوید . جوشن در برش میدرخشید و تیغ برنده اش خون میجست.

از سپاه کاووس آوازی بر نخاست. کاووس رو به پهلوانان و جنگجویان خود کرد و گفت « چه شد که از نعره این دیو چنین رنگ باختید و خاموش ماندید؟ » باز پاسخی نیامد. گوئی سپاه از بیم جویا پژمرده بود. آنگاه رستم عنان بگرداند و به نزد کاووس راند و گفت « شاهنشاه چاره این دیو را به من واگذار.» کاووس گفت« آری ، چاره این با توست. دیگرا ن خاموش مانده اند . مگر تو ما را ازاین دیو بر هانی . جهان آفرین یار تو باد.» رستم رخش دلاور را بر انگیخت و گرد بر آورد و بانگ بر کشید و چون پیل مست با نیزه ای چون اژدها بمیدان تاخت. جویا گفت« چنین خیره از جویا و خنجر جان گدازش ایمن مشو که هم اکنون مادر را بر تو سوگوار خواهم کرد.» رستم چون چنین شنید نعره ای بر کشید و نام یزدان را بر زبان آورد و چون کوه از جای بر آمد. دل جویا از نهیب رستم از جای کنده شد و ترسان عنان پیچاند و بسوی دیگر تاخت .

تهمتن چون باد از پس او در رسید و نیزه را بر کمر بند او راست کرد و بر وی زد. بیک زخم بند و گره از جوشن او فرو ریخت . او را زین بر داشت و چون مرغی که بر زبان کشند وی را نیز بر نیزه کشید و سپس بر خاک کوفت. لشکر مازندران خیره ماندند و چون سر دلیران را کشته بر خاک دیدند بیم بر ایشان چیره شد.

پیروزی رستم بر شاه مازندران

شاه مازندران چون چنین دید فرمان داد تا سپاهش سراسر تیغ بر کشیدند و دست به حمله زدند . بانگ کوس بر خاست و دو سپاه بر یکدیگر تاختند. از گرد سواران هوا تیره شد و برق تیغ و شمشیر و نیزه در هوا درخشیدن گرفت.

زآواز دیوان واز تیره گرد
زغریدن کوس و اسب نبرد
شکافید کوه و زمین بر درید
بدان گونه پیکار کین کس ندید
چکاچاک ز گرز آمد و تیغ و تیر
زخون یلان دشت گشت آبگیر
زمین شد بکردار دریای قیر
همه موجش از خنجر و گرزو تیر
دمان باد پایان چو کشتی بر آب
سوی غرق دارند گفتی شتاب
همی گرز بارید بر خود و ترگ
چو باد خزان بارد از بید برگ

هفت روز میان دو سپاه جنگ . پیکار بود و هر چند گروه بسیاری از دیوان بدست رستم تباه شدند هیچیک از دو سپاه پیروزی نمی یافت. هشتم روز کی کاووس کلاه کیانی را از سر بر داشت و به نیایش ایستاد و روی بر خاک مالید و به در گاه یزدان نالید و در خواست تا جهان آفرین وی را بر آن دیوان بی با ک فیروزی دهد و شاهنشاهی او را نگاه دارد. آنگاه به لشکر خویش باز آ مد و کلاه جنگ بر سر گذاشت و سرداران و دلاوران سپاه را گرد کرد و آنان را دل داد و بر انگیخت. سپس فرمان داد تا کوس جنگ بکوبند. آتش کین در دل ایرانیان زنده شد و یکباره بر سپاه مازندران حمله بردند . رستم چون پیل مست به قلب سپاه روی آورد و سیل از خون پهلوانان مازندران روان کرد. گودرز و کشواد بر راست لشکر تاختند و گیو بر چپ لشکر دست برد.

از بامداد تا شامگاه پیکار بودند. رستم با سپاهی دلیر بجائی که شاه مازندران در آن بود روی آور شد. اما شاه مازندران جای تهی نکرد و با دیوان و پیلان خود روی بر رستم گذاشت . تهمتن گرز را بر افروخت و در میان دیوان افتاد و بسیاری از آنان را بر خاک انداخت. شاه مازندران چون به نزدیک رستم رسید غریو بر آورد و گرز از کوهه زین بر کشید و گفت ای « بد رگ نابکار، باش تا زخم مردان را ببینی.» دل رستم از کینه به جوش آمد. گرز را فرو گذاشت و نیزه بر دست گرفت و خروش بر آورد و به سوی شاه مازندران تاخت. شاه مازندران دید پیلی خروشان نیزه بر دست به سوی او میتازد و پیام مرگ می آورد. جانش پر بیم شد و خشم را فرو خورد و بسستی گرائید. رستم امان نداد و نیزه را سخت بر کمربند او فرود آورد. کمر گسست و خفتان درید و سنان نیزه در تهیگاه شاه مازندران نشست.

ناگاه رستم دید که شاه دیوان لختی کوه شد و به جادو و افسون از صورت آدمی بیرون رفت. رستم و سپاه ایران بر این شگفتی خیره ماندند. درین هنگام کی کاووس با درفش و سپاه فرارسید و از ماجرا پرسید. رستم آنچه گذشته بود باز نمود و گفت« نیزه بر تهیگاه شاه دیوان زدم و گمانم چنان بود که سر نگون از کوهه زین بزیر خواهد افتادو ناگاه در پیش من سنگ شد و بر جای ماند. اما او را چنین نخواهم گذاشت. او را به لشکر گاه خواهم برد و از سنگ بیرون خواهم آورد. » کی کاووس فرمان داد تا لشکریان آن تخته سنگ را به پایگاه سپاه ایران برند. لشکریان هر چه نیرو کردند سنگ از جای نجنبید .

سر انجام رستم پیش آمد و چنگ انداخت و بیک جنبش تخته سنگ را از جا بر کند و بر دوش گرفت و به پایگاه خود آورد و برزمین افگند. آنگاه رو به سنگ کرد و گفت « دست از جادو بر دار و بیرون آی و گرنه با تیر و تیغ پولادین سنگ را سراسر خواهم برید و ترا تباه خواهم ساخت.» چون رستم چنین گفت ناگهان تخته سنگ چون ابر پراگنده شد و شاه دیوان با چهره زشت و بالای دراز و سرو گردن و دندانی چون گراز خود بر سر و خفتان در بر پدیدار گردید.

رستم خندان شد و دست او را گرفت و پیش کی کاووس کشید. کی کاووس بر او نگاه کرد و او را در خور شمشیر دید. پس شاه دیوان را به دژخیم سپرد و دل از اندیشه فارغ کرد. از لشکر مازندران گنج و خواسته و زر و گوهر بسیار به چنگ افتاد. آنگاه کی کاووس به نیایش ایستاد و دادار جهان را سپاس گفت و یک هفته به پرستش یزدان پرداخت . سپس در گنج را به گشود و تا یک هفته بخشش و دهش پیشه ساخت و نیازمندان را بی نیاز کرد و هر که را در خور بود زر و خواسته داد. هفته سوم جام می خواست و به شادی و رامش گرائید. چون کار پادشاهی راست شد کی کاووس بر رستم آفرین خواند و او را سپاس گفت « ای جهان پهلوان، تخت شاهنشاهی را مردی و دلاوری تو به من بار آورد و مرا جنگاوری و نبرد آزمائی تو پیروز کرد. پیوسته دل و دینم بتو روشن باد.» رستم گفت« ای شهریار، اگر رهنمونی اولاد نبود از من کاری برنمی آمد . همه جا راستی پیشه کرد و در پیروزی ما کوشید . اکنون امید به مازندران دارد که من او را آغاز چنین نوید دادم . شایسته است که خلعت و فرمان از شاهنشاه به وی رسد.» کی کاووس در زمان مهتران مازندران را پیش خواست و آنانرا به فرمان برداری از اولاد خواند و شهریاری مازندران را به وی سپرد.

بازگشت کی کاووس به ایران

چون این کارها کرده شد کی کاووس با سپاه خود رو به ایران گذاشت. خبر به ایرانیان رسید و بانگ شادی از مرد و زن بر خاست. سرزمین ایران را سراسر آراستند و آئین بستند و بساط بزم و رامش ساز کردند. کی کاووس چون ببارگاه خویش رسید بر تخت شاهی نشست و دست به بخشش برد و زر و گوهر بر مردم و سپاه نثار کرد. بزرگان ایران همه شادمان به تختگاه آمدند. تهمتن نیز با کلاه شاهی در کنار تخت کاووس جای گرفت. آنگاه رستم دستور خواست تا به زابلستان نزد زال باز گردد. کاووس فرمان داد تا خلعتی شایسته برای تهمتن آراستند: تختی از پیروزه و تاجی گوهر نشان و جامه ای زربفت و صد غلام زرین کمر و صد کنیز و مشک موی و صد اسب گرانمایه و صد استر سیاه موی زرین لگام که باز از دیبای رومی و چینی وپهلوی داشتند و صد بدره زرو جامی از یاقوت پر از مشگ ناب و جامی دیگر از پیروزه پر از گلاب با بسیار خواستنی های دیگر و بو های خوش به هم نهادند و فرمانی به نام وی بر حریر نوشتند و شهریاری نیمروز را از نو به نام وی کردند.

کی کاووس رستم را سپاس گفت و رستم بر تخت وی بوسه داد و کاووس را بدرود کرد . خروش کوس بر آمد و رستم بر رخش نشست و شاد و پیروز رهسپار زابلستان شد. کی کاووس به فرخندگی بر تخت شاهنشاهی نشست . طوس را سپهبد ایران زمین کرد و اصفهان را به گودرز سپرد و غم و اندوه را از خود و مردمان دور کرد. زمین آباد شد و مردم ایمن و توانگر شدند و دست اهریمن را از بدی کوتاه گشت.

جهان چون بهشتی شد آراسته
پراز داد و آگنده از خواسته

لشکر کشیدن افراسیاب به ایران تا گریختن او از رستم و بازگشت رستم

ای فرزند. کیکاوس پس از پیروزی بر دیوان مازندران در اندیشه گشودن سرزمینهای دیگر افتاد. پس با لشکری فراوان به سوی توران و چین و مکران حرکت کرد. سپاهیان او به هر جا که پای می گذاشتند چون کسی را یارای جنگ با آنها نبود مهترانشان پیش میامدند و باج و ساو شاه را پذیرا می شدند . مگر در بربرستان که در آنجا جنگ در گرفت و ایرانیان به سرداری گودرز در این جنگ پیروز شدند. آنگاه کاوس به مهمانی رستم در زابلستان رفت و در آنجا سرگرم بزم و شکا ر شد که خبر رسیدن تازیان در مصر و شام و هاماوران سر به شورش و گردنکشی برداشته اند. پس کاوس کشتی و زورق فراوان مهیا کرد و سپاه را از راه دریا به بربرستان برد که سپاهیان هر سه کشور در آنجا گرد آمده بودند.

جنگ سهمگینی میان سپاه کاوس و آن گردنکشانان در گرفت که به پیروزی ایرانیان انجامید و سپهدار هاماوران نخستین کسی بود که به عذر خواهی پیش آمد و پذیرای باج و خراج گردید، هدایای بی شماری تقدیم کرد و به این ترتیب هاماوران را نیز در زمره کشورهای باج ده ایران در آمد. از سوی دیگر به کاوس خبر دادند شاه هاماوران دختری زیبا به نام سودابه دارد که از هر جهت شایسته همسری کاوس است فردای آن روز، کاوس جمعی از خردمندان را به خواستگاری سودابه به نزد پدرش فرستاد.

شاه هاماوران که زر و گنج خود را به کاوس پیشکش کرده بود، دیگر تاب آن را نداشت که یگانه فرزندش را نیز از دست بدهد پس ماجرا را با سودابه در میان کذاشت ولی چون اورا مایل به همسری کاوس دید ، کین کاوس را بیشتر در دل گرفت و پس از آنکه سودابه ، پدر غمگین و ناراحتش را تنها گذاشت و با کاروانی از غلامان و کنیزان و جهیزیه فراوان به حرمسرای کاوس رفت، شاه هاماوران در اندیشه انتقام جوئی افتاد. فکر کرد چاره ای اندیشید و مهمانی مجللی ترتیب داده که کاوس را به آن فرا خواند . سودابه که در کار پدر متوجه نیرنگی شده بود کاوس را از رفتن به آنجا بر حذر داشت ولی کاوس باور نکرد، همراه با بزرگان و لشکریان خود به شهر ساهه رفت . در آنجا هفته ای به بزم و خوشی گذشت و چون روز هشتم فرارسید، شاه هاماوران به یاری سپاه بربر که از پیش در آنجا گرد آمده بودند بر سر کاوس و همراهانش ریخته و آنها را گرفتار کرده، دست بسته درون دژی در کوهی بلند زندانی کردند. شاه هاماوران آنگاه گروهی را به دنبال سودابه فرستاد تا او را به خانه اش باز آورند ولی سودابه که از ماجرا آگاهی یافته بود ، روی و موی خود را کنده و به آنان ناسزا گفت و حاضر به بازگشت نگردید .

چون خبر به شاه هاماوران دادند آنقدر به خشم آمد که دستور داد سودابه را گرفته و نزد کاوس به زندان اندازند. پس از زندانی شدن کیکاوس در بند شاه هاماوران ، سپاه ایران از راه دریا خود را به ایران زمین رسانید و همه مردم را گرفتار شدن شاه آگاه نمودند. چون این خبر پراکنده شد به گوش افراسیاب رسید او هم فرصت را غنیمت دانست، با لشکری انبوه به ایران تاخت و از هر سوئی خروش جنگ بر خاست. افراسیاب سه ماه در جنگ بود و سر انجام همه را شکست داد. روزگار را به چشم ایرانیان تیره و تار نمود تا چاره را در آن دیدند که به زابلستان روند و بار دیگر از رستم یاری و از او بخواهند در این زمان شور بختی و سختی، پناه ایرانیان باشد و گفتند:

دریغست ایران که ویران شود
کنام پلنگان و شیران شود
همه جای جنگی سواران بدی
نشستنگه شهریاران بدی
کنون جای سختی و جای بلاست
نشستنگه نیز چنگ اژدهاست

پس موبدی را نزد رستم روانه کردند و او آنچه را که بر ایرانیان گذشته بود به رستم شیر دل باز گفت. رستم آشفته شد اشک از دیدگانش فرو ریخت و با دلی آکنده از درد پاسخ داد:« من آماده جنگی کینه خواهم ، اما نخست باید از کاوس خبری بگیریم و آنگاه ایران را از وجود ترکان پاک کنیم.» آنگاه رستم به هر سرزمینی در پی لشکر فرستاد و از زابل و کابل و هند سپاهی عظیم در آن دشت پهناور گرد آورد.

ای فرزند. رستم نخست پیامی برای کاوس فرستاد: « دل غمین مدار و شاد باش که من با سپاهی گران برای نجات تو می آیم!» و آنگاه نامه ای تند و پر از کین به شاه هاماوران نوشت که :« ای بد گوهر حیله گر، این چه رفتار نامردانه ای بود که تو کردی. اگر هم دلی پر از کینه داشتی شایسته نبود که کاوس را با نیرنگ گرفتار کنی. اکنون یا او را رها کن و یا آماده کارزا با من باش! آیا از بزرگان نشنیده ای که من در مازندران چه کردم و چه به بر سر دیوان آنجا آوردم. اگر شنیده بودی چرا چنین کردی؟ » آنگاه نامه را مهر کرده و به پیکی سپرد تا با هاماوران برساند. چون شاه هاماوران پیام را شنید و نامه را خواند آشفته شد و در کار خود حیران مانده پاسخ داد.« کاوس را هرگز آزادی نخواهد بود و اگر تو نیز به این سرزمین بیائی همین بند و زندان در انتظارت است من نیز با سپاهی گران آماده کارزارم.» فرستاده، نزد رستم بازگشت و آنچه را شنیده بود باز گفت.

پیلتن از پاسخهای ناشایست شاه هاماوران خشمگین شد، دلیران لشکر را گرد آورد و سپاهی گران را آماه حرکت نمود. برای کوتاه کردن راه سوار بر کشتی رو به سوی هاماوران نهاد. شاه هاماوران چون از آمدن رستم کینه خواه آگاهی یافت، ناچار سپاهش را گرد آورد و آماده نبرد شد. دو لشکر در برابر هم صف کشیدند و آوای کوس و شیپور بر خاست و هر یک مبارز طلبیدند ، رستم نیز با لباس رزم ، سوار بر رخش و گرز گران بر گردن، با جوش و خروش رو به سوی دشمن نهاد. سپاه هاماوران وقتی یال و کوپال رستم را دید هر یک هراسان و بیم زده بسویی پراکنده شدند و از آنجا گریختند. شاه هاماوران با بزرگان خود به رایزنی پرداخت و سر انجام چاره را در آن دید که از شاه مصر و بر برستان در این جنگ سخت ، یاری بخواهد.

پس دو نامه نوشت و به دو جوان دلیر سپرد تا یکی را به مصر و دیگری را به بر برستان برسانند. در نامه ها با اشک و آه نوشته شده بود« نه آنکه کشورهای ما همیشه بهم پیوسته بوده و خود در جنگ و شادی و نیک و بد یکدیگر شریک بوده ایم ، پس اکنون هم که روز سختی است اگر ما را یاری دهید باکی از رستم نخواهم داشت و گرنه بدانید که این بلا از شما نیز دور نخواهد بود.»

چون نامه به ایشان رسید و از لشکر کشی رستم آگاهی یافتند، هراسان به تهیه و آراستن سپاه پرداختند و به زودی کوه تا کوه و کران تا کران پوشیده از سپاه گرانی شد که به سوی هاماوران می شتافتند . رستم چون چنین دید پیامی در نهان به کاوس فرستاد که « سپاه سه کشور متحد شده و به نبرد من آمده اند. نیک می دانم اگر از جای بجنبم یک تن از دلیران آنها رازنده نخواهم گذاشت ولی من نگرانم که مبادا از راه کین آسیب به شما برسد که از بدان هیچ بد کردنی دور نیست و اگر چنین شود تخت بربرستان به چه کاری خواهد آمد » کیکاوس پاسخ داد :« هیچ نگران نباش که این جهان تنها برای من گسترده نشده ولی بدان که یزدان یار من و مهرش پناه منست. بر آنها بتاز و هیچ یک را زنده مگذار.»

ای فرزند. تهمتن بر انگیخته از پیام کاوس، سوار بر رخش به سوی نبرد گاه شتافت و در برابر دشمن ایستاده ، مبارز طلبید و اما هرگز کسی را یارای پیش آمدن نبود و رستم دلاور تا ناپدید شدن خورشید در افق ، در میدان ایستاد و سپس به پایگاه خود باز آمد. بامداد روزی دیگر پیلتن سپاه را بیاراست و لشکر سرفراز خود را به دشت کشید و به آنان گفت: « امروز چشم به نوک نیزه بدوزید و مژه بر هم نزنید. از فزونی آنها نیز نهراسید که همه سیاهی لشکرند.» از سوی دیگر شاهان سه کشور نیز لشکرهای خود را به حرکت آوردند.از بربرستان صدو شصت پیل دمان ، از هاوران صد پیل ژنده با انبوهی لشکر و از مصر سپاهی عظیم با درفشهای سرخ و زرد و بنفش، زمین چنان از آهن پوشیده شد که گوئی البرز کوه جوشن بتن کرده است. از بانگ سواران، کوه بر آشفت و زمین به ستوه آمد و از ترس این لشکر انبوه ، دل شیر نر پاره شد و عقاب پر افکند ، دلیران دو سپاه در برابر یکدیگر ایستادند.

گرازه در سمت راست لشکر ایران و زواره در سمت چپ و رستم در قلب سپاه جای داشت. به فرمان رستم شیپور جنگ نواختند و لشکر از جای کنده شد و شمشیرها در هوا زیر نور خورشید درخشیدن گرفت. رستم به هر سو که رخش را می راند از آنجا آتش بر می خواست و جوی خون جاری می شد . دشت از سر های بریده و خفتانهای پراکنده ، پوشیده شد. تهمتن مردانه از کشتن سیاهی لشکر پرهیز می کرد و در پی شاه شام بود تا آنکه به او نزدیک شد و کمند انداخت و از کمرش گرفت و بر زمینش زد و بهرام او را بسته و گرفتار کرد. شاه بربرستان نیز به چهل جنگجو به چنگ گرازه گرفتار آمد. از آنسوی شاه هاماوران چون نگاه کرد، کران تا کران همه را کشته و زخمی و اسیر دید.

بدانست که آن روز روز بلاست
برستم فرستادو زنهار خواست

گنج و گوهر فراوان نزد رستم فرستاد و به این شرط که کاوس را آزاد کند، امان خواست. رستم با شاه هاماوران به شهر باز گشت ، کاوس و یاران او را از زندان آزاد کرد و تاج و تخت را به شایستگی به او باز پس داد. کاوس نیز غنایم آن سه کشور و گنج آن سه شاه را با هزاران هزار لشکر به بارگاه و سپاه خود افزود . ای فرزند. کاووس مهدی آراست از دیبای رومی و تاجی از یاقوت و گاهی از فیروزه چون آماده شد آنرا بر اسب راهوری با لگام زرین نهاد و سودابه را چون خورشیدی در آن نشانیده و به سوی ایران زمین حرکت کرد .

نامه کاوس به قیصر روم و پاسخ آن

چون جنگ هاماوران به پایان رسید . کاوس پیکی نزد قیصر روم فرستاده و در نامه ای از او خواست تا از نامداران و دلاوران روم که کار کشته و آزموده باشند لشکری فراهم آورده نزد کاوس بفرستد. قبل از آن خبر شکست سه سپاه مصر و بربر و هاماوران نیز به آنان رسیده بود . قیصر روم پاسخ خود را در نامه ای شاهوار و شایسته نزد کاوس فرستاد و نوشت « ما همه چاکر و فرمانبردار تو هستیم و آن زمان از گرگساران لشکری برای نبرد به سوی تو روانه شد دل ما نیز پر از درد شد و با افراسیاب که چشم طمع در تخت و تاج تو داشت جنگیدیم و کشته ها دادیم. اکنون که نیز فر شاهی نو شده، آماده ایم که همرا سپاه تو با آنان نبرد کنیم و از خونشان رود جاری کنیم»

 تلخند‌های طبیبانه؛ نیم‌چشمی بر «نیل توتیا»، اثر صبورالله سیاسنگ

تاریخ به تعبیر من عبارت است از غیبت‌‌گویی در مورد مرده‌گان؛ آن‌هایی که با زبان خموش در دل خاک خفته‌اند و نمی‌توانند از خود دفاع کنند، و تاریخ‌نویس‌ هم با نوکِ قلم هر قدر که بخواهد گورشان را چُقرتر می‌کند. صبورالله سیاسنگ، اما با پرداختِ متفاوت، اهمیتِ همین «ترند» یا تعریف مرسوم از تاریخ را کاهش داده است. خواهید پرسید چگونه؟! با ثبت و نگارش قسمت‌هایی از تاریخ افغانستان به‌صورت «لایف» و زنده.بگذارید این مدعا را با مثال واضح سازم:در «و آن گلوله‌باران بامداد بهار» به امام‌الدین، که الحمدلله زنده‌اند، زنگ می‌زند، بعد از سلام می‌پرسد: شما که آن‌جا تشریف داشتید، تفکر و تفنگ انقلاب هم سر شانه‌تان بود، می‌توانید یا می‌خواهید به مردم افغانستان بگویید که مرمی اول بر کله سردار محمد داوود را چه کسی شلیک کرد؟ و از فرمانده حمله بر زن و فرزند و آل و عیال اولین رییس جمهور کشور – یک‌ ضرب – کتمان و بی‌خبری.در «اتاق ۱۱۷ هوتل کابل» و «پرونده ناپدید» او‌ با دست‌کم ۱۰۰ تن از گرداننده‌گان میده و کلان سیاستِ سال‌های پسین گفت‌وگو کرده است. گپ کشیدن از زیر زبان دست‌اندرکاران و حاکمانی که نتیجه مبارزه، جنگ، مقاومت، جهاد، کودتا و انقلاب‌شان حالتِ امروز افغانستان باشد، کار ساده نیست. داکتر سیاسنگ از پشتِ خط تلفون باید تشخیص دهد دوغ کی واقعاً تُرش نیست.نویسنده «نیل توتیا» نیم قرن را بی‌وقفه شعر، ترجمه، نقد، پژوهش، تاریخ، طنز و روایت می‌نویسد. ابراهیم نبوی، طنزنویس و پژوهش‌گر صاحب‌نظر ایران نیز بر این پر‌کاری موصوف مُهر تأیید می‌گذارد: «صبورالله سیاسنگ از نویسنده‌گان مطرح، پرسابقه، پرکار، عمیق و اندیشمند است.»با این مختصر، حالا می‌پردازیم به طنز، به جوهر جدیدی از قلم او.اجازه دهید ابتدا از دید خودم طنز را به‌طور تجسمی تعریف کنم: قرار است یک گیلاس آب لیمو درست کنیم با ترکیب آب خالص، بوره و لیمو. در حالت استاندارد در یک گیلاس آب دو قاشق بوره و دو پاره لیمو می‌اندازیم. حالا فرض کنید که همین مقدار بوره و لیمو را در دو گیلاس بیندازیم. یا در همین گیلاس اصلاً بوره نیندازیم. یا بوره بریزیم و خوب شور ندهیم. یا که مقدار لیمو در حد پنج پاره باشد، چه فکر می‌کنید محتوای گیلاس دارای مزه دل‌خواه و گوارا خواهد بود؟ طبیعتاً که نه.پس بیایید اثر طنزی را همان گیلاس تصور کنیم، کلمات را آب، ظرافت (و خنده) را بوره و انتقاد را لیموی ترش. انتشار و یا سراسریت سوژه در متن یک اثر طنزی به همان مقدار حیاتی ا‌ست که خون در وریدهای وجود. و در حین حال، درجه غلظت سوژه و یا وطنی‌تر اگر بگوییم «طنزالمایه» در متن هم از عناصر تقویت‌کننده یک طنز قوی محسوب می‌شود.یک تعداد، سوژه‌ای را که می‌شود در چهار جمله انشا و ارایه کرد، در چهار صفحه می‌نویسند. یعنی همان دو قاشق بوره و دو پاره لیمو را در یک جک آب مخلوط می‌کنند که مزه دهن مخاطب را در حد یک عدد بادرنگ بی‌نمک پایین می‌آورد.با این مثال، می‌خواهم بگویم که اکثریت پارچه‌های طنزی صبور سیاسنگ از همان یک قاشق بوره، دو پاره لیمو و یک گیلاس آب تشکیل شده است. یعنی طنزهایی با خنده اندک و انتقاد شدید که گاهی به خشم (از قبل غنی‌شده) می‌انجامد.در طنزهای هوراسی مقدار لیمو (انتقاد) اندک، اما اندازه بوره (ظرافت) بیش‌تر است. در طنزهای جیونالی برعکس اندازه بوره کم، ولی مقدار لیمو زیادتر است، البته آب همان یک گیلاس.خنده در طنز می‌تواند از چیدمان ظریفانه واژه‌ها و یا هم طرح «پارادوکسیک» مساله به‌وجود آید. با این حال، در «نیل توتیا» جملات زیبا و ظریف بی‌شماری وجود دارند که به‌جای خنده مخاطب را در تفکر و تحیر می‌اندازند. ازاین‌رو – برعکس باور رایج – من «ظرافت» در طنز را معادل «خنده» مطلق نمی‌دانم. شاید بشود گفت که خنده یکی از زاده‌های ظرافت در طنز است. فراموش نکنیم که خنده‌های طنز سیاسی بیش‌تر تلخ و زهرآلودند.در بسیاری از پارچه‌های طنزی «نیل توتیا» بوره و لیمو (ظرافت و انتقاد) در سراسر گیلاس تقریباً مساویانه منتشر شده است که این می‌تواند یک امر سوپرمثبت در کار طنزنویسی تلقی شود. پاراگراف اول اکثراً با یک خبر یا گزارش واقعی دارای طعم تند طنز آغاز می‌شود، بعد در ادامه روایت این عنصر پنهان چشم‌گیر شده و نهایتاً «طنزیت» در جمله آخر، که در واقع واپسین و اصلی‌ترین ضربه است، آشکار می‌شود.

 با رویاهای ما چه کار می‌کنند؟

در یکی از روزهای تابستانی سال ۱۳۹۷ بود که مدام خانه را گز کرده و از این کنج اتاق به آن کنج می‌رفتم. انگشت یک دستم روی صفحه موبایل می‌چرخید و ناخن‌های دست دیگرم را می‌جویدم. هفتادوچند ساعت از لحظه‌ای که آغاز به‌شمارش دقایق کرده بودم، گذشته بود. عقربه ساعت روی دو نشانه گرفته بود و من از جایم بلند شده بودم و دوباره نشسته بودم و همان‌طور به مادرم گفته بودم که «قلبم به حلقه رسیده است.» تمام سال‌های آموزشی‌ام، ۱۲ سال مکتب را که در ده سال تمام کرده بودم، از پیش چشم‌هایم صحنه به صحنه رد می‌شد و خانه‌هایی که با کد رشته‌های مناسبی برای آینده‌ام، پر شده بود پیش چشمانم قاب شده بود. فراموشم نمی‌شود، ساعت دوونیم بعد از چاشت بود که خیره به صفحه موبایل چیغ کشیدم، بالا و پایین پریدم و به مادرم گفتم:‌ «داکتر می‌شوم.» مادرم رویای نیمه‌جانش را در من کاشته بود. روز اولی که مانتوی مکتب برایم خرید گفت: «ان‌شاءالله یک روزی چپن سفیدت را اتو کنم.»  اولین بار که روپوش سفید پزشکی‌ام را دستش گرفت، گفت: «برای دیدن چنین روزی زنده مانده‌ام.» نمی‌خواست ادامه قصه‌اش را زنده‌گی کنم، می‌خواست قصه‌ زنده‌گی‌ام طوری باشد که در آن رویاهایم برای زیستن باشند، نه صرفاً برای بافتن.                                    گفته بودم: «هنوز اول راه است!» هر قدر من قد کشیدم و دغدغه‌هایم عوض شد، رویاهای مادرم نیز قد کشید و تحول یافت و بزرگ‌تر شد: «خدا کند که جشن فراغتت را ببینم!» رویاهای من به قالب رویاهای او درآمده بود. درآمیخته با هم. نمی‌شد جدای‌شان کرد. در چشم‌های همدیگر، خود را می‌دیدیم، در آیینه‌ها هم. سال اول دانشگاه که تمام شد، لوح تقدیر به‌دست، آمدم خانه.  به مادرم گفتم: «اول‌نمره شدم!» و برایش از هدف جدیدم گفتم: «اگر همیشه نمره‌های بالا بگیرم، می‌توانم در دانشگاه تدریس کنم.» دیگر رویای مادرم روزی بود که من فارغ شوم، در مطب خودم کار کنم و استاد دانشگاه بشوم. اطمینان دارم که هر روز، چنان روزی را با خودش مرور می‌کرد. او سختی زنده‌گی زنانه‌اش را بی‌هیچ مردی در کنارش در جامعه مردسالار با فکر روزهای خوب و امید آینده بهتر تحمل می‌کرد.  خسته می‌شد، اما به کم‌آوردن نمی‌رسید. می‌گفت: «سختی‌ام یکی دو سال دیگر است. دخترم داکتر می‌شود و هم غم مرا می‌خورد و هم از خواهر و برادرش را. بعد از آن آسوده و راحت زنده‌گی می‌کنم.»                                                                                                                                              هر موفقیتی برایم دو چندان حساب می‌شد. هر شادی دو برابر؛ هر مسوولیتی سنگین‌تر. یک عمرِ زنده‌گی مادرم روی شانه‌هایم بود، باید درست قدم برمی‌داشتم. هنوز زنده‌گی همان زنده‌گی بود و حکومت همان حکومت. هنوز رویاهایم بزرگ‌تر از ترس‌هایم بود که دلبسته‌ ادبیات شدم. روزهای امتحان و غیرامتحان، سرم لای کتاب‌های رمان و شعر بود. یک روز که فردایش امتحان اطفال داشتم، نشستم و ۳۰۰ صفحه کتاب «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» را یک نفس خواندم. نمره‌هایم از ۱۰۰ و ۹۸ رسید به زیر ۹۵. به مادرم گفتم: «می‌خواهم نویسنده شوم.» گفت: «کتاب بخوان اما یادت نرود که قبل از هر چیزی تو قرار است داکتر شوی.» از میان بی‌شمار توصیه‌های مادرم به این یکی کم‌تر توجه کردم. درس هم می‌خواندم، در کار عملی و کلینیک هم خوب بودم، اما ادبیات زنده‌گی‌ام را در سایه‌ خودش آورده بود.                                         درجه‌ام در صنف که از اول و دوم پایین‌تر آمد، مادرم گفت: «اول یا دوم؛ تو قرار است داکتر بشوی.» من قرار بود داکتر بشوم. آن روزها نه قفلی می‌شناختم و نه درِ بسته‌ای. همان شامی که صدای مرمی‌ها در منطقه پیچید و برق قطع شد، مادرم نمازش را سلام داد، جای‌نماز را جمع نکرد و ما را به طبقه پایین و اتاق گوشه برد. قرآن را گرفت بغلش و اشک، قرآن را و پرِ شالش را خیس کرد. به من نگاه کرد و هرچه امید بود، در موج چشم‌هایش غرق شد. مرمی‌هایی که هوایی فیر می‌شد، می‌خورد به در و دیوار و سقف و پنجره‌های مطبی که مادرم در خیالش برایم ساخته بود. غمِ سقوط دو چندان بود؛ سرنوشت دانشگاه معلوم نبود؛ خاک کتاب‌های پزشکی‌ام را پوشاند، کتاب‌های ادبیات را بیش‌تر. جایم گوشه‌ خانه بود و خوراکم اشک. دمی اگر پلک روی هم می‌بستم، به لطف قرص‌های خواب بود. داکتر شدن، نویسنده شدن و تدریس زیر آوار سقوط مانده بود. روپوش سفیدم را از روی جالباسی برداشتم، افتاد کنارِ کتاب‌ها. مادرم مراعات حال مرا می‌کرد، من نه! گریه‌های من جلو چشمش بود، از خودش در خفا.                                                                                                                         مثل تمام مادرهای این دوره، مادرم دختر دوره‌ اول طالبان بود. آرزوهایی داشت که در سینه‌اش خاک شده بود. از سر پنج‌کتاب و خواجه‌حافظ بلندش کردند و نشاندنش روی تخت عروسی؛ کنار مرد بسیار بزرگ‌تر از خودش. برای خودش رویاهایی داشت، قصه می‌کرد: «نقاشی را دوست داشتم. خیلی دلم می‌خواست بتوانم نقاشی کنم.» نقاش نشد، در عوض سوزن گرفت دستش و طرح خامک زد روی پارچه. سر بالا نکرد و کوک زد. قصه‌های کتاب‌ها را برای خودش نه، برای من می‌خواند. خواجه‌حافظش را قایم کرده بود، داد به من. هفت‌ساله بودم که «الا یا ایها الساقی…» می‌خواندم. خودش سقوط و محرومیت را تجربه کرده بود، برای فرزندش نمی‌خواست. سینه‌اش برای زخم عمیق‌تر جای نداشت.                         پارسال که دانشگاه را باز کردند، چشم مادرم روشن شد. تمام نیرویی که در من مرده بود، جان گرفت. مادرم دوباره روپوش سفیدم را اتو کرد. شب‌هایم با فکر و غصه نه، با درس خواندن تیر می‌شد. پای کتاب خوابم می‌برد. روی کتاب بیدار می‌شدم. کلمه‌ها به من جان می‌دادند. جان گرفته بودم. دوباره رفتم سراغ ادبیات. هرچه بیش‌تر درس طبابت خواندم، بیش‌تر شیفته‌ ادبیات شدم. داکتر می‌شدم برای دل مادرم، نویسنده می‌شدم برای دل خودم. عصرها می‌نشستیم بغل هم، چای می‌خوردیم و من از دانشگاه می‌گفتم، از طرح داستانی که می‌نوشتم، از کتابی که می‌خواندم. می‌گفتم: «من یک روزی داستان زنده‌گی‌ات را می‌نویسم.» چای را پیاله به پیاله می‌کرد و می‌گفت: «هر آدمی که در این کشور زنده‌گی می‌کند، یک کتاب است؛ خواننده می‌خواهد فقط.»                                                                                                                                       مادرم می‌ترسید: «همین سال آخر را هم به خیر تمام کنی.» به سال آخر رسیدم که قفل‌ها تکثیر یافت؛ بزرگ‌ شد و سنگین. ماندم گوشه‌ خانه و داکتر شدن تا اطلاع ثانوی از زنده‌گی‌ام حذف شد و خودم از جامعه. مادرم چشمش پر شد و سینه‌اش سنگین. یک زخم دیگر. ادامه زنده‌گی‌اش را در من می‌دید؛ مرهم و درمانش را. من اگر می‌افتادم، مادرم غرق می‌شد. مادرم اگر غرق می‌شد، تمام این جغرافیا خاک می‌شد و بر سینه‌ام می‌نشست.                                                           برای دل مادرم گفتم: «نگران نباش. این‌طور نمی‌ماند. این ‌بار افسرده نمی‌شوم، می‌نشینم و کتاب می‌خوانم و داستان می‌نویسم.» مادرم که باور کرد، خودم هم به این راه باورمند شدم. از آن روز انگار می‌خواهد شکل و شمایل رویایش را عوض کند. بیکار که می‌بیند مرا، می‌پرسد: «نوشتنت تمام شد؟ چه کار کردی با داستانت؟» بهانه که می‌آورم، شروع می‌کند به توصیه: «همین چهار طرفت را نگاه کن؛ هر طرف یک زن می‌بینی که پر از اتفاق است، پر از قصه. از چیزهایی که تجربه کردی بنویس. از آدم‌هایی که می‌شناسی بنویس.» گاهی هم در نقش خودش ظاهر می‌شود، در قاب مادر: «مقصد یک کاری بکن مادر! جوانی، انرژی داری، وقت داری، از همین ها استفاده کن! هرچه حالی زحمت بکشی، بعداً به درد خودت می‌خورد. نشود خدایی نکرده چند سال بعد حسرت بخوری و بگویی کاش بیش‌تر تلاش می‌کردم. حالا که در همین راه قدم گذاشتی، پیش برو حتا آهسته! ولی متوقف نشو.» حفظ کردن امید را یادم می‌دهد.                                                                                             چند وقت پیش نشسته بود پای تلویزیون و گزارشی را در مورد نمایش موزیکال «هزار خورشید تابان» می‌دید. یک‌باره سرش را برگرداند سمت من و گفت: «سودابه، آرزو دارم یک روزی چنین نمایشی از کتاب‌های تو را ببینم.» افتاده‌ام به جان کتاب‌ها، میان کلمه‌ها. کوچ داده‌ام خودم را از پلاسِ ناامیدی و سیاهی و هراس. در کتاب‌هایی که می‌خوانم و در داستان‌هایی که می‌نویسم زنده‌گی می‌کنم، نه در این جغرافیا. برای ادامه‌دادن، مادرم نیاز به رویا دارد و من به مادرم.

می‌خواستم دختر مستقلی باشم

شوق فراوان به یادگیری و پیش‌رفت در علم تنها آرمانی است که هنوز در ‌دلش موج می‌زند. محدودیت‌هایی که دم‌به‌دم فراراه زنده‌گی او قرار می‌گیرند، عزم او را به آموختن قوی‌تر ساخته است. شکریه دختری‌ است که از همان کودکی با رنج و محرومیت‌ها بزرگ می‌شود. او از کودکی محروم از دست نوازش‌های پدر شده و می‌داند نداشتن و محروم بودن یعنی چه و تک‌افتاده‌گی را درک می‌کند. مادرش تنها کسی است که شکریه در زنده‌گی‌اش دارد و دلش به بودن او خوش است. شکریه می‌گوید: «مادرم تنها حامی من در تمام زنده‌گی‌ام بوده و هست، مادری  که برایم هم پدر شد و هم مادر.» شکریه در یکی از ولسوالی‌ها  با خانواده‌ مادری‌اش زنده‌گی می‌کند و مکتب را به درجه‌ عالی از  همان‌جا فارغ شده است. شکریه با رویاهای در سر، زنده‌گی را جور دیگری می‌زیست و آینده‌اش را روشن می‌دید، به فکر برآورده ساختن آرزوهای مادر‌ش بود؛ آرزوهای مادری که با فداکاری و رنج‌های فراوان تنها دخترش را بزرگ می‌کند.  و در آن‌سوی زنده‌گی شکریه، تنها آرز‌وها و رویاهایی بود که مقصد و هدف زنده‌گی‌‌اش را تعیین می‌کرد. مادرش روزهای پرمشقت را گذرانده تا تنها فرزندش را به مکتب بفرستد. او که تمام جوانی‌اش را به پای همین تک فرزندش می‌ریزد، برای آینده‌ دور شکریه برنامه‌‌‌هایی  ریخته است که فقط برنامه مانده‌اند.                                                                                                                                                                                                               زن بودن و تنها زنده‌گی کردن در جامعه‌ ما کار آسانی نیست. زنی که تمام عمرش را به پای تنها دخترش ریخته است با سیلی از مشکلات روبه‌رو است؛ این خودش شهامتی است که تنها از دست زن‌هایی مثل مادر شکریه برمی‌آید. او برخلاف عرف و عنعنات قومی‌شان توانسته بود با تنها دخترش زنده‌گی کند. شکریه تا به امروز با مشکلات زیادی دست به گریبان بوده است؛ روی خوشی از زنده‌گی  را ندیده و می‌خواست تحصیل کند تا یک سیلی محکم به‌روی ناخوش روزگارش بزند و از تمام خم‌‌وپیچ‌های زنده‌گی بدون این که خم به ابرو بیاورد بگذرد. او می‌گوید: «بزرگ که شدم بزرگ‌ترین آرزویم شده بود حقوق خواندن». به‌خاطر دور بودن مراکز آموزشی، نمی‌توانست به‌طور جدی درس بخواند و سه سال تمام از درس‌هایش عقب افتاده بود. با تمام این ناملایمتی‌ها امیدش را از دست نمی‌دهد و تا آخرین لحظه سعی‌اش را می‌کند تا آنچه می‌خواهد را به‌دست بیاورد.                                                                                                                                                                                             سرانجام، شکریه بعد از سه سال تلاش توانسته بود وارد دانشکده‌ دل‌خواهش شود: «مادرم با معاشی که از معلمی می‌گرفت توانست من را به یکی از دانشگاه‌های خصوصی بفرستد.» از آن روز‌ها چنین یاد می‌کند: «حس می‌کردم خوشحال‌ترین دختر روی زمین هستم.» آن روز برایش قدسیت داشت و جز بهترین تقویم در زنده‌گی‌اش بود. روزها عادی می‌گذشتند و شکریه با دل‌گرمی‌ فراوان به درس‌هایش می‌رفت: «بعضی روزها ساعت‌ها پیاده‌روی می‌کردم، اما هیچ شکایتی از این پیاده‌روی‌های طولانی نداشتم.» اما باز هم فکر می‌کرد روزهای قشنگی در راه است و هر روز خیال فارغ شدنش را از سر می‌گذراند: «منتظر روزی بودم تا همه برایم خانم وکیل بگویند.» همین فکرها و خیال‌های خوب و خوشش بود که سبب می‌شد تا دوام بیاورد.                                                                                                                                                                                          او در روز‌های گرم تابستان گاه مجبور بود فاصله‌‌های زیادی را پیاده طی کند و «آه» نکشد. گاه هم از شدت گرمی زیاد سرگیچه می‌گرفت: «نگران بودم اگر در این شهر غریب چیزی بر سرم بیاید مادرم چطور خبر شود. اگر خبر هم شوه چه بر سرش می‌آید.» روزهایش با اضطراب و‌ نگرانی می‌گذشت. مدام به خودش یادآور می‌شد: «آخرین امتحان سمستر را به یاد می‌آوردم و خودم را با لباس فراغت تصور می‌کردم و این تنها قوتم برای ادامه دادن بود.» و خودش را همیشه در لباس فراغت تصور می‌کرد و مادری که دست می‌زند به نتیجه و زحماتش. همین دست زدن‌ها و لبخند‌های مادرش است که او را راضی نگه می‌دارد. شکریه می‌خواست بعد از تمام شدن درس یک زنده‌گی ساده و مستقل با مادرش بسازد: «فکر می‌کردم روزی این توانایی را می‌داشته باشم که حداقل کمی از سختی‌هایی که مادرم کشیده را کم‌تر کنم و یک خانه‌ مستقل داشته باشم.» این‌جا سکوت می‌کند و با درد بسیار می‌گوید: «روزی که خبر بسته شدن دانشگاه‌ها را شنیدم، تمام سختی‌هایی که متحمل شده بودم همو دقیقه جلو چشم‌هایم آمد. بعد از آن روز نه امیدی بود و نه هست. آرزوهایم رخت بستند و رفتند. من ماندم با کوله‌باری از ناامیدی و نشدن‌ها.» خوشحالی او دیر نپایید؛ چون طالبان شبیه ابر سیاه بر زنده‌گی و آرزوهایش سایه‌ انداختند. لبخند‌هایش محو شد و چشم‌هایش اشک‌‌باران. شکریه که تازه به پایان سمستر اول رسیده بود، همان‌جا و در همان مقطع‌ از کارشناسی ماند. دروازه‌های دانشگاه بسته شدند، تمام دختران شبیه شکریه شب‌ها و روزها اشک ریختند و گریستند/می‌گریند. سوز و درد زیادی بر سینه‌ شکریه سنگینی می‌کند و دیگر جملاتی چون «دیر آید، درست آید»، برای شکریه کارساز نیست. او دیر رسیده بود؛  اما زود از دست داد. با تلخ‌کامی می‌خندد و می‌گوید: «آخر می‌خواستم دختر مستقلی باشم.»                                                                                                                                                                                         هزاران دختر افغانستانی دیگر مانند شکریه تلاش و تکاپو کردند تا سر پای خود بیاستند و تمرین مستقل بودن کنند؛ اما امروزه هر چه جنس مونث است مجبور به خانه‌نشینی شده‌اند. حالتی که امروز دختران با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، دختران را از دختر بودن‌شان خسته کرده است. چقدر باید منتظر بود و تا کی زنده‌گی ما بسته به امر ثانی است؟

روزگار سیاه سارا؛ ازدواج پایان رویاهاست

در تاریکی کلبه‌ ویرانه‌اش روزی نیست که به سیاهی تقدیرش نیندیشد و آه جانکاهی از سینه‌اش بیرون ندهد. چهار سال است به تقدیری که او را از خانه پدر به غم‌سرای شوهر راهی کرده است، نفرین می‌فرستد. انتخاب اشتباه خانواده‌اش بیخ او را کنده و زنده‌گی آسوده‌اش را از او ربوده است. در میان سیاهی و ظلمتی که زنده‌گی پس از ازدواج بر روزگار شاد جوانی‌اش دامن گسترده است، به دنبال یک روزنه روشنایی است. او اکنون صورت بشاش، خنده‌های از ته دل و رویا بافتن را به سختی روزگار باخته است. در سیمایش اندوه موج می‌زند. دیگر از آن دختر شاد دیروز که رویاهایش به اندازه همه هستی برایش ارزش داشت، خبری نیست. همه را پس از ازدواج باخته است. با قدم گذاشتن به خانه شوهر، آغاز بدبختی‌هایش رقم خورد. با ازدواج، سارا رویای درس خواندن و معلم شدن را فراموش کرده و دو‌دسته به زنده‌گی نابه‌سامانش چنگ انداخته است. ناملایمت‌های روزگار، آرامش و خوشی را از او گرفته و زنده‌گی‌اش‌ را با نق زدن‌های شوهر، لج‌بازی‌های خواهران شوهر، طعنه‌های مادر شوهر و پدر شوهر و ناآرامی دو فرزندش می‌گذراند.       سارا، زنی ۲۲ ساله‌ است که زنده‌گی را پس از ازدواج باخته است. زمانی که هجده‌ساله می‌شود و در روزهای پایانی دوره مکتب قرار دارد، تن به ازدواجی می‌دهد که خانواده‌اش می‌خواهد. او همانند بسیاری از دوستانش قصد دارد پس از ختم دوره مکتب راهی دانشگاه شود و در رشته ادبیات فارسی درس بخواند و روزی معلم شود؛ اما ازدواج از پیش تعیین‌شده‌اش، او را از رسیدن به رویاهایش و ادامه زنده‌گی به خواست خودش باز می‌دارد. پس از ازدواج، رویای او رویا باقی می‌ماند.                                         در یکی از روزهای سرد پاییز که زنده‌گی او نیز به زردی و نابودی گرایید، سارا از امتحان آخر سال مکتب به خانه باز می‌گردد. فضای داخل خانه را متشنج می‌یابد. کاکا، خاله و کسانی را که نمی‌شناسد، در خانه خود می‌بیند. حین داخل شدن، همه او را عروس می‌خوانند و تبریکی می‌دهند. سارا مات و مبهوت می‌ماند که چرا همه این‌جایند و به او «عروس خانم» می‌گویند. با چادر سفید، لباس سیاه و بیک پر از کتاب، وارد خانه می‌شود. مادرش با دیدن او، سریع از جا بر‌می‌خیزد و می‌گوید: «زود باش دختر، لباس دوران مجردی را بکش که خانه خسرانت آمده‌اند.» سارا همچنان وهم‌زده به مادرش نگاه می‌کند و منظور او را نمی‌داند، تا این‌که مادرش او را به اتاق دیگری می‌برد و می‌گوید که قرار است با پسری که کاکایش خانواده او را به خانه آورده، نامزد شود.              سارا را در جا خشک می‌زند و زبانش لال می‌شود. با صدای دوباره مادر، به خود می‌آید و گریه سر می‌دهد؛ اما دیگر فایده‌‌ای ندارد. پدرش بدون پرسیدن از او، به خانواده دوست برادرش «بلی» را گفته و دخترش را در بدل ۳۰۰ هزار افغانی به شوهر داده است. «آن روز خیلی گریه کردم و از اتاق بیرون نشدم. با خود می‌گفتم پدرم که مرا دوست داشت، چرا بدون پرسیدن از من این کار را کرد؛ اما مادرم هر بار می‌گفت که گریه نکنم و آبروی آنان را  پیش مهمان‌ها نبرم.»                                                                                                                                                     او، آن روز می‌داند که پدرش با دیگر مردان که همواره داستان بی‌رحم بودن آنان را از دوستانش شنیده بود، فرقی ندارد. بارها به پدر و مادرش عذر می‌کند تا او را به این زودی به شوهر ندهند و بگذارند درس‌هایش را ادامه دهد، اما پدر هیچ اعتنایی به گریه‌های او نمی‌کند و می‌گوید که به مردم زبان داده است و از زبانش بر‌نمی‌گردد.                                                        تاریخ ازدواج او ۱۵ روز بعد از نامزدی‌اش تعیین می‌شود و قرار است به‌زودی بدون هیچ شناختی از پسری که قرار است یک عمر با او زنده‌گی کند، عروس شود و به «خانه بخت» برود. این خبر به‌کلی امید او را برای برهم زدن نامزدی‌اش با پسری که دوست ندارد و نمی‌شناسد، از بین می‌برد. بعد از آن روز، سارا دیگر نمی‌خندد و شادی نمی‌کند. اشک جای‌گزین خوشی‌های روزگارش می‌شود.                                                                                                                                                                      بی‌قراری و ضجه‌های سارا پدرش را وا می‌دارد تا او را دل‌آسا کند و تصمیمش را توجیه نماید. به دخترش می‌گوید: «هیچ دختری در خانه پدر نمی‌ماند و قرار است تو هم چه زودتر و چه دیرتر ازدواج کنی؛ اما بهتر است دختر زودتر ازدواج کند تا خانه‌مانده نشود. اگر این‌طور شود، دیگر کسی برای بردنش نمی‌آید. من و مادرت که تا آخر زنده نمی‌مانیم، آن وقت مجبور استی پیش زن برادر باشی و طعنه‌های او را گوش کنی.» او همچنان به سارا وعده می‌دهد که از خانواده خسرش تعهد می‌گیرد تا او را بگذارد درس بخواند و دانشگاه برود. پدرش پای وعده‌اش می‌ماند و از خانواده دامادش تعهد می‌گیرد که به سارا اجازه ادامه تحصیل بدهند تا به رویاهایش برسد.                                                                                                                                   سارا اندکی آرام می‌شود و کم‌کم به ازدواج رضایت نشان می‌دهد. شوهر آینده و خانواده او را می‌بیند. با دیدن آن‌ها، فکر می‌کند که حق با پدر و کاکایش است.                                                                                                                                                 بعد از عروسی‌ تا چهار ماه خانواده خسرش با او مهربان می‌ماند و شوهرش نیز رفتار خوبی دارد. به وعده‌ای که به پدر سارا داده بود، نیز عمل می‌کند و به او اجازه می‌دهد تا شامل آزمون کانکور شود و امتحان بدهد. اما بعد از آزمون کانکور و کامیاب شدن به رشته دلخواهش، سارا رخ دیگر خانواده خسرش را می‌بیند و دیگر از آن آدم‌های چند ماه پیش خبری نمی‌شود. او را از رفتن به دانشگاه باز می‌دارند و می‌گویند که خانم متاهل را به درس خواندن غرض نیست: «اصلا باورم نمی‌شد که این‌ها همان آدم‌های چند ماه پیش هستند. از شوهر و مادر شوهر گرفته تا خواهران شوهرم، تا فرصت می‌یافتند، سر هر کاری بهانه‌گیری کرده و مرا زیر شکنجه شوهرم می‌بردند.»                                                                                              نق زدن مادر شوهر، لج‌بازی‌های خواهران شوهر و طعنه‌های پدر شوهر او را بارها زیر لگد و مشت شوهر می‌اندازد و شوهر نیز تا می‌تواند او را مورد ضرب‌و‌شتم قرار می‌دهد. فضای خشن اما به ظاهر خوب خانه شوهر، استخوان بدن او را خرد می‌کند. سارا مجبور می‌شود برای نجات از ورطه‌ای که پدرش بدون پرس‌و‌جو او را در آن انداخته است، ماجرا را به پدر و مادرش بگوید و نزد پدر و برادرش التماس ‌کند تا طلاق او را بگیرند؛ اما دیگر دیر شده است. سارا در حال بزرگ کردن جنین سه ماهه در شکمش است که جو خفقان خانه خسر او را از وجود طفلش تا آن زمان بی‌خبر نگه داشته بود. او مشقت‌های زنده‌گی و ظلم خانه شوهر را به پای فرزندی تحمل می‌کند که تا حال متولد نشده است.                                         اکنون که چهار سال از ازدواجش می‌گذرد، او هنوز با سرنوشتش آشتی نکرده است. به خاطر دو فرزندش، ظلم خانه خسر، نق زدن شوهر، گرسنه‌گی و درمانده‌گی را تحمل می‌کند. برای سارا ازدواج پایان همه‌ آرزوها، درس خواندن، آزاد زیستن و زنده‌گی خوبی بود که آن را در رویاهایش می‌دید. این نه‌تنها سرنوشت سارا پس از ازدواج ناخواسته است، بلکه برای عده کثیری از دختران افغان در جامعه به‌شدت سنتی افغانستان، ازدواج پایان رویاهاست.

زرمینه در جدال برای گریز از ازدواج اجباری

 زرمينه ۱۳ ساله را در جريان بازديدم از ولايت فارياب، در دفتر کميسيون مستقل حقوق بشر ديدم. لباس سياه مکتبی به تن داشت. چادر کوتاه سفيد بر سر کرده و پای برهنه وارد اتاق رييس دفتر شد. پدر پيرش با لباس کار و دستان ترکيده از دنبالش آمد.زرمينه دست رييس دفتر کميسيون حقوق بشر فارياب را بوسيد و با سر و صورت ژوليده روی چوکی نشست؛ به زبان فارسی شکسته و مخلوط با ازبکی داستان زندگی اش را تعريف کرد:پنج ساله بودم که يک قوماندان (فرمانده) پدرم را لت و کوب کرد و مرا به زور برای بچه اش نامزد کرد. برنج پخته کرد و مرا روی تخت نشاند و بعد به خانه ما رفت و آمد می کرد. پدرم نمی توانست به او اجازه ندهد"زرمينه با ترس و نگرانی ادامه داد که اين داستان چند سال ادامه يافت و او نمی دانست که چرا او را روی تخت نشانده اند. اين دختر که حالا سيزده ساله شده است، توضيح می دهد: "حالا که سيزده ساله شده ام، اين قوماندان باز پيدا شده، پدرم را لت می کند و می گويد که مرا به شوهر بدهد. من راضی نيستم. از اين بچه خوشم نمی آيد. پدرم هر روز گريه می کند. قوماندان می گويد که پدرت تو را فروخته و بايد به خانه آنها بروی."داستان زرمينه را دنبال کردم؛ او می گويد پيش از اينکه به دفتر حقوق بشر فارياب مراجعه کند، به پليس، ولايت، دادگاه و نهادهای ديگر دولتی رفته، اما کار به جايی نرسيده است.قاضی دادگاه پيش از اين که داستان زرمينه را بشوند، از مساله باخبر بوده است. از اين رو، قبل از اينکه شکايت اين دختر را بشنوند گفته است که "برو! تو نامزد شده ای و ديگر نيازی به دعوا نيست. برو به خانه شوهرت."زرمينه می افزايد که اين فرمانده سابق به دادگاه هم پول داده است.به دادگاه فارياب رفتم و با محمد شريف، رييس ديوان مدنی دادگاه در اين رابطه گفتگو کردم.آقای شريف می گويد که دين اسلام اجازه می دهد دختران در سن نه سالگی ازدواج کنند و می افزايد که اين دختر سيزده ساله است و آماده شوهر کردن است.اين درحالی است که قانون اساسی افغانستان صراحت دارد که ازدواج دختران زير سن ۱۵ سال غيرقانونی است؛ ولی در عمل صدها دختر در فارياب و ديگر مناطق افغانستان در بدل پول و مسايل ديگر خريد و فروش می شوند که می تواند نتايج بسيار تکان دهنده ای داشته باشد.بسياری از زنان ولايت فارياب مثل زرمينه جرات و فرصت آنرا ندارند که به دفاتر مدافع حقوق زنان مراجعه کنند؛ اما با وجود آن، زرمينه همچنان در هراس زندگی می کند؛ از اين رو در هراس است که مطمئن نيست آيا قادر خواهد شد از خشونت خانوادگی بگريزد يا سرانجام به حکم دادگاه به خانه قوماندان خواهد رفت.

 &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&

تو اینرا از کجا دانستی ؟؟!

مدرسه فمینیستی: مطلب ذیل، نوزدهمین روایت از مجموعه «تجربه های زنانه» است که توسط فرانک فرید، شاعر، مترجم و فعال حقوق زنان، به دری  برگردانده شده است. مجموعه تجربه های زنانه را فرانک فرید از کتابی که ریوکا سالمن آنها را گردآوری انتخاب و ترجمه کرده است. ماجرای ذیل یکی از این روایت ها به قلم رانا حسینی است.

وقتی قتلی در اردن اتفاق می‌افتد، نام قربانی یا آدرسش را فاش نمی‌کنند. بنابراین وقتی که از یک منطقه‌ی شلوغ و فقیر‌نشینِ حاشیه‌ی پایتخت، عمان، از راههای ناهموار و شنی تپه‌ها می‌رفتم، واقعا مطمئن نبودم از کجا سر در خواهم آورد. از آنجایی که افراد از کار و زندگی همدیگر در چنین جاهایی باخبر هستند، مردی را در جاده  برای پرس‌وجو متوقف کردم: شنیدم جنایتی این اطراف رخ داده. یک دختر شانزده ساله توسط برادر بزرگترش به‌قتل رسیده. میتوانید آدرسش را به من بدهید؟  درست همانجا، پیرمرد در پشت سرم به یک آرایشگاه اشاره کرد.

پرسیدم: می‌دانید او چرا کشته شده؟

–برای اینکه برادر  بهش تجاوز کرده بود.

–حتما شوخی می‌کنید.

–نه.

– مطمین  هستید؟

بله، سرش را به‌تأیید تکان داد. هیچ اثری از بهتی که من دچارش بودم در او دیده نمی‌شد.

– باید یکاشتباهی رخ داده باشد.

– نه خیر، این چیزیست که اتفاق افتاده.

آنجا یک آرایشگاه قدیمی بود با دو تا چوکی. آرایشگر نشسته بود و دو مرد دیگر در نزدیکی او ایستاده بودند. داخل رفتم، خشمگین اما محتاط، بدون هیچ مکثی درباره دختر پرسیدم.

کی به تو گفته؟ تو از کجا می‌دانی؟ مرد با لحنی که چطور جرأتِ پرسیدن-اینها-را-داری، جواب داد.

– در روزنامه راجع به  آن  خواندم. چند خط بیشتر نبود.وقتی گفتند آنها عمو‌های دختر هستند، من نشستم و به آنها گفتم که خبرنگارم. و با حرارت شروع به پرسیدن کردم: او چرا کشته شده؟

یکی از عمو‌ها با لجه رسا  راجع به قتلی  که حکم حقوقی اوست  میگوید  که: او دختری خوبی نبود

اما من حقیقت را از مردی کنار خیابان شنیده بودم و حالا می‌خواستم از آنها بشنوم. با سؤالات بیشتر پاپیچشان شدم. بالاخره، یکی از آنها که دلیلی ندید، حقیقت را پنهان کند، گفت: برادرش به او تجاوز کرده بود.

این چیزی بود که می‌خواستم بشنوم. پس چرا او را کشتید؟ چرا قربانی را مجازات کردید؟ چرا برادرش را مجازات نکردید؟

برای افرادِ خارج از فرهنگ ما، پرسیدن این سؤالات ممکن است گستاخانه به‌نظر برسد. اما تا آن موقع به اندازه‌ی کافی در مورد “قتلهای ناموسی” می‌دانستم و اینکه بزرگان فامیل طرح چنین قتلی را می‌ریزند. یعنی درست است که عمو‌ها سر دختر را گوش تا گوش نبریده‌اند، (و برادر بزرگترش این کار را کرده) اما آن‌ها هم در طرح‌ریزی ماجرا دست داشته‌اند. و حالا به‌رغم انزجار آن‌ها، یک زن داشت درباره این قتل پرس‌وجو می‌کرد.

عمو‌ها به یکدیگر نگاه کردند، و متکبرانه با سؤالات من سرگرم شدند. یکی از دیگری پرسید: فکر می‌کنی آدم اشتباهی را کشتیم؟!

– «نه؛ نه که نکشتیم. شخصی که باید کشته می‌شد، آن بود.»

اینها کلماتی هستند که من هیچگاه فراموششان نمی‌کنم؛ حرفهایی که هنوز هم یادآوری‌اش خونم را به‌جوش می‌آورد.

– «او برادرش را اغوا کرد. او حیثیت خانواده ما را لکه‌دار کرد و مستحق مرگ بود. برای همین او را کشتیم.»

– «چرا ان باید برادرش را اغوا می‌کرد، وقتی این همه مرد تو خیابان ریخته؟»

من آشکارا با آن‌ها وارد بحث شده بودم.

کلافه از دست من، بیشتر تهاجمی شدند: «اصلا به تو چه مربوطه؟ تو اینجا چیکار می‌کنی؟ چرا لباس سنتی نپوشیدی؟ آره، حتما تحصیل کرده‌ی امریکا هستی؟ اصلا چرا ازدواج نکرده‌ای؟»

ملامت‌های آن‌ها که مثل گلوله شلیک می‌شدند، ترجمان یک جمله بود: مثل برادرزاده‌ی آن‌ها، من هم دختر خوبی نبودم!

در واقع من لباس سنتی نپوشیده بودم و شلوار جین و کفش کتانی پام بود تا در تحقیق راجع به یک قتل، اگر اتفاقی افتاد بتوانم سریع‌تر دربروم. و حالا موقع‌اش بود که فلنگ را ببندم. با اینحال من ماجرا را برای نوشتن داشتم.

در سال 1994 وقتی بیست و شش سالم بود و داشتم راجع به مرگ این دختر برای روزنامه‌ام، «اردن تایمز» تحقیق می‌کردم، هیچگاه گمان نمی‌کردم که سرگذشت تلخ او محرکی خواهد شد تا من صدای اعتراض بر علیه قتل‌های پستِ موسوم به “قتل‌های ناموسی” شوم. قتل ناموسی چیست؟ مگر نه اینکه یکی از مردان خانواده، جان زنی را می‌گیرد که به عقیده آن خانواده، این زن بواسطه‌ی رفتار “غیر اخلاقی” خود ـ‌ به‌زعم آن‌ها ـ حیثیت آن‌ها را لکه‌دار کرده است. با اینکه قتل‌های ناموسی اقدامی برخلاف موازین حقوق بشر و ادیان بزرگ دنیا، از جمله دین اسلام که مذهب عمده‌ی مردم اردن، محسوب می‌شود، بسیاری از مردم عرب این قتل‌ها را نادیده می‌گیرند و یا وانمود می‌کنند که آن‌ها وجود ندارند. و یا اینکه آن را توجیه می‌کنند؛ هم چنانچه یکی از مرتکبین آن توجیه می‌کرد: «این فرهنگ ماست. اگر من این کار را نمی‌کردم، خانواده‌ام را شرمگین می‌کردم. خون، ننگ را پاک می‌کند.»

مدتی بعد از قضیه‌ی آرایشگاه، برای تحقیقات بیشتر به دادسرا رفتم. مدارک و شواهد پرونده را برای درک بهتر جزئیات پرونده، شرایط قربانی و مظنون سبک‌سنگین کردم. سپس با اشتیاق در حالی که حقایق بدست آمده در ذهنم می‌چرخید به دفتر روزنامه رفتم. سعی کردم بیطرف باشم و در عین سبعیت و ناعادلانه بودن این احکام را نشان دهم که دومین گزارش خبری‌ام را نوشتم.

با بررسی موارد مشابه قبلی به چیزهای حیرت‌آوری دست یافتم. نظیر این که این زنان اغلب با ادعاهای ناموسی کشته می‌شوند در حالی که در واقعیت، خانواده‌های آن‌ها طبق شایعات بی‌اساس، سوءظن، و یا بدلیل زنای با محارم که آن‌ها می‌خواهند پنهانش کنند؛ یا بدست آوردن ارث و میراث آن‌ها؛ یا دلایل ساده‌تری نظیر این که این زنان را باری بر دوش خانواده می‌دانند، اقدام به قتلشان می‌کنند. نیز دریافتم با اینکه جزای قتل عمد، غالبا حبس ابد، یا اعدام هست، اما طبق قوانین اردن این قاتلانِ قتل‌های ناموسی فقط به دو تا هفت سال زندان محکوم می‌شوند. حتی بعضی از آن‌ها احکام تعجب‌برانگیزِ کوتاه مدت‌ترِ چند ماهه دریافت می‌کنند! چیز دیگری که کشف کردم این بود که زنانی که در معرض چنین تهدیدهایی قرار دارند یا آن‌ها که جان سالم بدر برده‌اند، و خانواده‌ی آن‌ها بخاطر “رفتار غیراخلاقی”شان اقدام به قتل آن‌ها کرده‌اند، توسط مقامات قضایی به زندان‌های طولانی مدت محکوم می‌شوند که در ظاهر برای حفظ جان آن‌ها صورت می‌گیرد! در چنین حالت‌هایی، زنان نه می‌توانند به اراده‌ی خود زندان را ترک کنند و نه اینکه خود را به قید کفالت آزاد کنند. و اقدام خانواده‌های آن‌ها برای آزادی‌شان، به معنی این است که قصد جانشان را کرده‌اند. من زنانی را ملاقات کردم که به مدت هشت سال در حبس بودند و چشم‌اندازی هم برای آزادشان وجود نداشت. در حالی که در هرجای دیگر دنیا فرد متجاوز پشت میله‌های زندان بسر می‌برد، در اینجا قربانی زندانی می‌شود!

آشفته و آزرده از اینکه: قاتلان راست راست می‌گردند و حقوق بشر زنان چنین نادیده گرفته می‌شد، تصمیم گرفتم این بی‌عدالتی‌ها را در مقالاتم افشاء کنم؛ به این امید که روزی صدایم شنیده شود و افراد به‌هنگام خشم، منصف عمل کنند.

صدایم شنیده شد. از همان اولین گزارش از گزارش‌های خبری متعددم درباره‌ی چنین موضوعی که تابو محسوب می‌شد، دفتر روزنامه نامه‌های بیشماری حاکی از حمایت دریافت کرد. با گذشت زمان که پست الکترونیک و… در اردن هم گسترش یافت، واکنش‌های منفی هم شروع به آمدن کرد که در آن‌ها انگیزه‌ی مرا زیر سؤال می‌بردند. می‌پرسیدند: «چرا راجع به قتل‌های ناموسی می‌نویسی؟»

– «تو یه … هستی. »

– «تو آزادی جنسی و بی‌بند و باری را در میان زنان ترویج می‌دهی. »

– «تحت حمایت غرب هستی و هدفت از بین بردن اخلاقیات در جامعه ما هست. »

– «ارزش‌های غرب را به جامعه‌ی سنتی ما تحمیل می‌کنی. »

– «با نشان دادن لباس چرک‌های ما، چهره کشور را در خارج خراب می‌کنی. »

– و محبوب‌ترین آن‌ها: «تو یک فمینیست رادیکال هستی که با دادن این گزارش‌ها می‌خواهی به شهرت برسی. »

یکی از مقامات عالی‌رتبه زن، بر سرِ سردبیر من فریاد زده بود: «شما باید رانا حسینی را متوقف کنی. ان داره اغراق می‌کند. این چیز‌ها اینجا اتفاق نمی‌افتد.»مثل قبل، این حرف‌ها آتش درونم را تندتر می‌کرد. اما به‌جای متوقف کردنم، باعث ادامه‌ی کار می‌شد. به‌رغم ایمیل‌های تهدیدآمیز بی‌نامی، نظیر: «دیگر راجع به این موضوع ننویس، و گرنه سرِ کار یا خانه یکی می‌آید سراغت.»، من مصمم بودم وقوع این قتل‌ها را ثابت کنم.

نمی‌ترسیدم. می‌دانستم کاری که می‌کنم درست است، و تو وقتی برای چیزی می‌جنگی که درست است، نباید بترسی. می‌دانستم که دولت و مردم باید در قبال مرگ این زنان جوابگو باشند. همه باید در قبال حفظ امنیت زنان و حق حیات آن‌ها مسئولیت‌ بپذیرند.

من راجع به این موضوع با قضات هم بحث و گفتگو می‌کردم ـ‌ البته با احتیاط. در کشور ما دستگاه قضایی از مورد احترام‌ترین نهادهای دولتی است. نمی‌توانی در هیچ‌موردی، واقعا آن را زیر سؤال ببری و متهم کنی. اما وقتی یک مرد، خواهرش را می‌کشد، (بخاطر اینکه مورد تجاوز قرار گرفته) و فقط به شش ماه زندان برای چنین قتل عمدی محکوم می‌شود این من هستم که درِ دفترکار قاضی دادگاه را می‌زنم و آرام با هم به‌گفتگو می‌نشینیم. قاضی مرا می‌شناسد. مرا در تلویزیون دیده و می‌داند برای حقوق زنان فعالیت می‌کنم.

– چرا برای یک قاتل، چنین حکم سبکی صادر کردید؟ به دختر تجاوز شده بود. این که تقصیر او نبود.

– این کار محصول فرهنگ جامعه ماست. متهم، تحت فشار جامعه و خانواده‌اش مرتکب این جرم شده.

از این احکام سبک کاملا پیداست که صرفا متهم محصول فرهنگ ما نیست. «اینجا یه چیزی اشتباه است. اینجا در بر پاشنه غلط می‌چرخد.» به قاضی گفتم: «این احکام ارزشی برای جان زنان قائل نیست.

او مکث کرد. تأثیر این گفتگو را می‌توانستم ببینم.

و حالا تأثیرات در سراسر کشور دیده می‌شود. درست است که احکام خودسرانه متوقف نشده، اما در هفت سال گذشته از گزارش‌ دادن‌ها، سخنرانی‌‌ها، گفتگو در کانال‌‌های محلی، ملی و بین‌المللی تلویزیون، ظاهر شدن در برنامه‌‌های مستند در سراسر دنیا، برنده شدن جوایز بین‌المللی حقوق بشر، و بدست آوردن توجه بین‌المللی، من شاهد تغییرات واقعی هستم. تعدادی از ما سازمانی متشکل از افراد عادی بنام «کمپین ملی برچیدن قتل‌های ناموسی اردن» را تشکیل دادیم. ما در یک اقدام بی‌سابقه، با جمع‌آوری پانزده هزار امضا، درخواست تغییر آن دست از قوانینی را کردیم که بر زنان تبعیض روا می‌دارد و این امضاها را به مراجع تصمیم‌گیری و مجلس تسلیم کردیم. همچنین اولین راهپیمایی را در اردن در حمایت از حقوق زنان برگزار کردیم که ۵۰۰۰ نفر در آن شرکت کردند. با حمایت خاندان سلطنتی، اکنون حرکت را به رشدی که خواستار ضمانت برای اجرای عدالت و آزادی و حق حیات زنان است، در کشور ما وجود دارد.

توضیح: رانا حسینی کماکان به کار خود به‌عنوان یک روزنامه‌نگار، به افشای قتل‌های ناموسی در اردن تایمز ادامه می‌دهد. در سال 1998 او برنده‌ی جایزه حقوق بشر ریبوک شد. در سال 2000 جایزه دیده‌بان حقوق بشر به سازمانی که او پی‌ گزارده بود، تعلق گرفت. اگر به روزهای دانشجویی او در آمریکا برگردیم، رانا، کاپیتان تیم بستکبال دختران دانشگاه بود. او هنوز هم دوست دارد کفش کتانی بپوشد.

پانوشت ها

انسان با عشق بود که انسان شد، انسان همان قدر انسان است که عاشق است!

سزای کسی که با خر طرف شود... 

در یک چمنزاری خرها و زنبورها زندگی می کردند.روزی از روزها خری برای خوردن علف به چمنزار می آید و مشغول خوردن می شود.از قضا گل کوچکی را که زنبوری در بین گل های کوچکش مشغول مکیدن شیره بود، می کند و زنبور بی چاره که خودرا بین دندان های خر اسیر و مردنی می بیند، زبان خر را نیش می زند و تا خر دهان باز می کند او نیز از لای دندان هایش بیرون می پرد.خر که زبانش باد کرده و سرخ شده و درد می کرد، عرعرکنان و عربده کشان زنبور را دنبال می کند. زنبور به کندویشان پناه می برد. به صدای عربده خر، ملکه زنبورها از کندو بیرون می آیدو حال و قضیه را می پرسد.خر می گوید، زنبور خاطی شما زبانم را نیش زده است بایداو را بکشم. ملکه زنبورها به سربازهایش دستور می دهدکه زنبور خاطی را گرفته و پیش او بیاورند. سربازهازنبور خاطی را پیش ملکه زنبورها می برند و طفلکیزنبور شرح می دهد که برای نجات جانش از زیر دندان های خر مجبور به نیش زدن زبانش شده است و کارش از روی دشمنی و عمد نبوده است.ملکه زنبورها وقتی حقیقت را می فهمد، از خر عذر خواهی می کند و می گوید، شما بفرمایید من این زنبور را مجازات می کنم.خر قبول نمی کند و عربده و عرعرش گوش فلک را کر می کند که نه خیر این زنبور زبانم را نیش زده است و باید او را بکشم. ملکه زنبورها ناچار حکم اعدام زنبور را صادر می کند. زنبور با آه و زاری می گوید، قربان من برای دفا از جان خودم زبان خر را نیش زدم. آیا حکم اعدام برایم عادلانه است؟ملکه با تاسف فراوان می گوید، می دانم که مرگ حق تو نیست.اما گناه تو این است که با خر جماعت طرف شدی که زبان نمی فهمد،و سزای کسی که با خر طرف شود همین است ...

کشاورز

مرد کشاورزی یک زن نق نقو داشت که از صبح تا شب در مورد چیزی شکایت میکرد.

تنها زمان آسایش مرد زمانی بود که با قاطر پیرش در مزرعه شخم میزد.

روزی ، وقتی که همسرش برایش ناهار آورد، کشاورز قاطر پیر را  به زیر سایبانی راند و شروع به خوردن ناهار خود کرد.

بلافاصله همسر نق نقو مثل همیشه شکایت را آغاز کرد.   ناگهان قاطر پیر با هر دو پای عقبی لگدی به پشت سر زن زد و او در دم کشته شد.

 در مراسم تشییع جنازه ، کشیش متوجه چیز عجیبی شد.

هر وقت یک زن عزادار برای تسلیت گویی به مرد کشاورز نزدیک میشد، مرد گوش میداد و به نشانه تصدیق سر خود را بالا و پایین میکرد، اما هنگامی که یک مرد عزادار به او نزدیک میشد، او بعد از یک دقیقه گوش کردن سر خود را به نشانه مخالفت تکان میداد.

پس از مراسم تدفین، کشیش از کشاورز قضیه را پرسید.

کشاورز گفت:

خوب، زنان می آمدند چیز خوبی  در مورد همسر من میگفتند، که چقدر خوب بود، یا چه قدر خوشگل یا خوش لباس بود، بنابراین من هم تصدیق میکردم.

کشیش پرسید: پس مردها چه می گفتند !؟

کشاورز گفت : 

آنها میخواستند بدانند که آیا قاطر را حاضرم بفروشم یا نه ..!!

داستانی واقعی از کابل

به قول ، وفا نیست :

از بزرگان مقوله یی در ذهنم رقم خورده بود که گفته بودند : ( مردها را قول است…)، اما حسرتا و دریغا که چنین نبوده است، شایدهم بوده و لیک مردان نا مرد صفت با  شخصیت زبون و با کردار جبون شان رنگ باور مندی را از رخ آن مقولهّ بزرگ زدوده اند. بخاطر دارم (روزی) را که تداوم آن، داستانی را رقم زد و لامحال دانستن آن برای هر خواهر جوان و پاکدامن این دیار پاک طینتان بسیار ارزنده و سود مند خواهد بود

آری خواننده محترم: آن روز آسمان ابری و هوا کمی سرد بود، پرندگان به آشیانه ها و جاه های گرم پناه برده بودند، حتی صدای شان هم شنیده نمیشد دانه های باران به آهسته گی فرومی نشست و بوی نم خاک مشام ها را نوازش میداد، در این هنگام ملیحه جان که دوست بسیار نزدیک ام است از من تقاضا نمود که تا دفتر آمر صاحب او را همراهی نمایم،پذیرفتم، به دفتر آمر صاحب رسیدیم ، باتأسف اطلاع حاصل نمودیم که آمرصاحب مریض و در شعبه حضور نداشت، ناگهان چشمم به پسرجوانی افتید که قیافه ظاهری اش آراسته، بسیار عاجز و مؤدب به نظر می رسید، با ادای احترام از جا برخاست، بعد از آن از ملازم دفتر در باره ایشان جویای معلومات شدیم : وی اظهار نمود که این پسر میخواهد در این دفتر اشغال وظیفه نماید. من که خاطره خوش از این دفتر نداشته ام نمی خواستم هیچ فردی به هیچ عنوانی در این دفتر وظیفه ای را اشغال نماید خواستم او را بفهمانم که این محل جای مناسب برای اجرای وظیفه نیست با لحن کنایه وکتره بدون آنکه اورا مخاطب قرار داده باشم گفتم : « هر بی کاره در این جا می آید »

پسر با هوش که متوجه حرف هایم شده بود جواب این گفته ام را با سکوت چشمان، نگاه مظلومانه و تبسم در لبان رندانه ارائه نمود که گویا حرف هایم بی هوده است. از اینکه با الفاظ جوابم را نداده بود خیلی متأثر شدم ولی از معرفت با اوخرسند بودم چون اولین بار بود با همچو پسر مؤدب روبرو شده بودم، در تمام راه با ملیحه جان از این پسر تعریف نموده و افسوس می نمودیم که گویا این دفتر بستر مناسب برای موجودیت او نمی باشد چون این پسر بسیار با هوش و عاجز است، ملیحه بطرف ام نگاه کرده وگفت آن قدر که وی را توصیف مینمائی چنین معلوم نمی شود تا رسیدن به دفتر در باره او جر و بحث نمودیم اما هر حرف مرا ملیحه رد مینمود، دو روز بعد او را در دفتر حاضری دیدم بعد از ادای سلام و احوال پرسی گفتم وظیفه را اشغال نمودی؟ با خنده گفت بلی ، بلی من همان(فرد بی کاره) ام که در هیچ جا کار نیافته ام و در این دفتر آمدم به واقعیت که از گفته هایم پشیمان شده بودم اولین بار بود که کسی با این لحن محبت آمیز جواب منفی ام را به مثبت داد. بعد از چندی معلومات از دفتر و خصوصیات کارمندان وظیفه را برایش تبریک گفتم و علاوه نمودم که اگر به کدام مشکل مواجه شدی مرا در جریان بگذار،آنچه از دستم آید در مقابل شما دریغ نمی نمایم، وی اظهار نمود حتماً برایت خواهم گفت چون شما اولین شخص هستید که بنده را در این وظیفه علاقه مند ساختید خوب بدین ترتیب هر روز پی دیگری میگذشت تا چند روز بدین قسم با هم صحبت کرده و معرفت حاصل نمودیم، ببسیار مشکل اسم اصلی او را دانستم که مازیار است هر روز من و او از سرگذشت همدیگر مان یاد میکردیم تا اینکه با هم همراز و همصحبت شدیم، یک روز ملیحه جان از من خواست که تا بازار همراهی اش نمایم مازیار هم خواست با ما همراه شود گرچه  ملیحه ممانعت میکرد ولی من به او اجازه دادم تا با ما برود در بازار ملیحه جان نسبت ضرورتی که داشت از ما جدا شد.من به خریدن اشیا شروع کردم خریطه ام بسیار سنگین شده بود مازیار با مهربانی خریطه را از دستم گرفت و مرا همراهی میکرد یک بار رو به طرف من نموده گفت بیا که به یک رستورانت برویم یک گیلاس چای بنوشیم من که آمادهٌ چنین پیشنهاد نبودم وارخطا شدم برایش اظهار نمودم که فعلاً نا وقت است روز های خدا بسیار است روزی دیگر خواهیم رفت! مازیار با شنیدن این حرف چهره اش تغیر کرده و رنگش گاه سرخ و گاه زرد میشد گفت ببخشید شاید به دعوت نمودن خودت عجله کردم؟ وقتی به صورتش نگاه کردم از چشمان مظلومانه و چهره خاموش او فهمیدم که بی نهایت نا راحت شده است. برایش گفتم زود نا امید مشو. اما حرف من جایی را نگرفت و با او خدا حافظی نمودم در موتر بالاشدم مازیار با یک دنیا امید بطرفم مینگریست خریطه را در موتر بالا نموده به دستم داد و گفت برای فعلاً خدا حافظ ، او هم به موتر خود بالا شده متصل به شیشه موتر نشست بطرفم مشتاقانه ومأیوسانه نگاه می کرد. من برایش پیام روان کردم که (just sorry) دیدم باخنده پیام را میخواند و جواب پیامم را دوباره روان کرد که (don’t be smart) بعد از همان لحظه ارسال پیام با یک دیگر ما شروع شد تا زمانیکه یک شب به خانه خواهرم میرفتم  برایش گفتم  امشب به خانه خواهرم میروم خندید و گفت شب با هم صحبت کرده میتوانیم؟ گفتم نمیدانم اگر ممکن بود برایت پیام میفرستم زمانیکه به آنجا رسیدم دیدم چند تن مهمان دیگر هم داشتند از دیدن آنها خیلی متاثر شدم اما چاره نبود تا دوباره به خانه خود بروم خلاصه اینکه بعد از صرف غذای شب بخواهرم گفتم میخواهم در یک اطاق جدا باشم برای درس خواندن. خواهرم بطرفم نگاه کرد ناراحت شد و گفت که چه شده آیا مریض هستی؟ گفتم نخیر نمی خواهم  با دیگران یک جا باشم از آنها خوشم نمی آید خواهرم خنده کنان گفت نازدانه اطاق های دیگر سرد است فقط در این دو اطاق بخاری است و بس خدای نخواسته مریض نشوی من که بسیار لجوج بودم با لج زیاد به اطاقی که بسیار بزرگ بود وحتی در تابستان سرد میباشد چه بسا در زمستان، آن هم بدون بخاری هنگامی که داخل اطاق شدم هوای سرد به مشامم رسید دانستم که اطاق بسیار سرد است ولی آنقدر به صحبت کردن مازیار علاقه مند بودم که سردی اطاق برایم مفهوم نداشت در کوچ نشستم و عاجل برای مازیار پیام فرستادم آیا ممکن است با هم صحبت نمایم؟ هنوز روشنی مبایل ام خاموش نشده بود که زنگ مبایل بصدا در آمد دیدم مازیار است، گفت میدانی چند دقیقه است که مبایل در دستم ، بی صبرانه انتظار پیام شما را داشتم بهرحال از ساعت ۹:۳۰ شب الی ۶:۳۰ صبح باهم صحبت کردیم در این شب تمام برایم وعده های بسیار زیادی نمود ، از جمله گفتهایش« در هیچ وقت و شرایطی تورا تنها نخواهم گذاشت و هرگز نخواهم ماند که اشک از چشمان زیبای تو سرازیر شود و در هرحالت با تو خواهم بود تو اولین و آخرین عشق و محبت ام هستی… » آن شب را که هیچ وقت فراموش کرده نمیتوانم. در عین صحبت کردن خواهرم صدا زد ماضیلا جان کجا هستی خواهرم فکر نمود که من در تشناب هستم او نمیدانست که من تمام شب را در آن اطاق سرد سپری نموده ام حتی دستانم و تمام وجودم از سردی کرخت شده بود ترسی که از خواهرم داشتم صدایم را بلند کرده نتوانستم آهسته آهسته خود را از کوچ پایان کردم چون تمام وجودم از حرکت مانده بود خزیده خزیده خود را به دهلیز رساندم ناگهان خواهر زاده ام مرا در حال خزیدن دید و فریاد زد که خاله جان چه شده تورا خواهرم وارخطا بسویم دویده و مرا به آغوش گرفته فریاد زد که « وای خواهر جان چه شده است تو را» از بس که ترسیده بودم از صحبت کردن مانده بودم مرا به اطاق گرم بردند بعد از چند دقیقه که گرم شدم گفتم شب خوابم نمی برد نخواستم بر دیگران هم مزاحمت کنم به اطاق سالون بهاری رفتم در آنجا سردم شد تا بکلی از حرکت افتیدم تمام آنها قهر خود را نمایان کردند که چرا اینقدر ساده شدی از صحت تو کرده هیچ چیز دیگری اهمیت ندارد برای ما باید میگفتی، ای وای! کاش آنها میدانستند که من از برای چه خود را به این حال رساندم بعد از آنکه گرم شدم خواستم به طرف وظیفه ام روان شوم اما یازنه ام مرا از رفتن مانع شد، من که بسیار شیفته دیدن محبوبم بودم حرفهای یازنه ام را گوش نکرده و میخواستم چون پرنده پروازکنان خود را به دفتر رسانده تا از دیدن او صحت یاب شوم بعد از آنکه یازنه ام از خانه بر آمد من هم از خانه بیرون شدم گرچه حالم چندان خوب نبود به اثر بی خوابی و سردی فشارم نورمال نبوده چشمانم سرخ و وجودم از ناتوانی میلرزید اما عشق او چندان قوی و مرا شیفته خود ساخته بود که هر گامی که به سوی او میبرداشتم خود را قوی و قوی تر حس میکردم تا به دفتر رسیدم بعد از ادای سلام  رفتم به چوکی ام، او هم آمد به چوکی پهلویم نشست و آهسته دستم را گرفت و فشرد، میدانید که اولین بار حس کردم که تمام وجودم را آتش گرفته و هیچ از خود دفاع کرده نتوانسته ام یعنی هیچ نتوانستم دستش  را از خود دور نمایم تا آمر شعبه آمد هر دوی ما وحشت زده دست های ما را رها کردیم، از همان روزبه بعد دست دادن و نزدیک شدن با هم زیادتر شده میرفت تا در یک شب تکراری دیگر هم که مصادف به ۲۴ دلو ساعت ۴:۳۰ صبح بود مازیار گفت «تورا با تمام جانم دوست میدارم میخواهم با تمام مشکلات مقابله نموده تو را از خود بسازم »، آنقدر وعده های گرم و چرب برایم داد که احساس میکردم خوشبخت ترین دختر روی زمین منم و به خود میبالیدم که چنین دوست نا یاب را پیدا کرده ام شاید هم مانند مازیار،انسانی دیگر در روی زمین، انسانی مهربان و با احساس، شخص با عزت و آبرو ،خلاصه مانند فرشته آسمانی پاک و بی مانند یافت نخواهد شد، از خوشحالی قطره های اشک از چشمانم سرازیر میشد احساس میکردم تمام دنیا از من است و آنقدر خود را توانا حس مینمودم که گویا با تمام مشکلات دنیا به تنهایی میتوانم مقابله نمایم این احساس تا حدی پیش رفت که من به یک مشکل جدی فامیلی گرفتار شدم ، پسر عمه مادرم خواستگار من شد زمانیکه این مشکل را با مازیار در میان گذاشتم با ناباوری احساس کردم که او از تحویل گرفتن این مشکل اباء می ورزد، هر چند مادرم از روابط من و مازیار میدانست اما در مقابل اسرار بزرگان فامیل دردی را دوا نتوانست با آن هم مازیار به من وعدهٌ با هم بودن را داد اما این دروغ او تا دیر مدت دوام نکرد زیرا یکی از روزها که با هم بحث میکردیم برایش گفتم چرا از من خواستگاری نکردی گفت من در خانه بسیار مشکل دارم نمی توانم پیشنهاد عروسی کنم با ریختن چند قطره اشک از چشمان او نتوانستم بیشتر از این به سوالهایم ادامه دهم تا باعث درد ورنج او شود هنوزخیالات واهی نامزدی ام تکمیل نشده بود که اطلاع حاصل نمودم او با دختر دیگری در ارتباط است وقتی این مسئله را با وی درمیان گذاشتم از چهره اش فهمیدم که واقعیت دارد، اما از آن انکار کرد با وجودی که میدانستم حقیقت دارد ولی با اظهاراتش احساس راحتی نمودم تا زمانی بالای حرفهایش اعتماد نمودم که به چشم خود از پشت شیشه دروازه اورا دیدم که با یک دختر بی حد نزدیک دست به دست هم داده به چشمان همدیگر نگاه میکنند حرف از عشق و عاشقی میزنند و با یک دیگر اظهار میکردند که تو اولین عشق من هستی خلاصه با تمام وجود که دوستش داشتم دانستم که (به قول وفا نیست) گفته های دوستم ملیحه جان به ذهنم تازه گشت که میگفت« این فرد شایسته ومناسب حال تو نیست، یک شخص فریب کار و بوالهوس است…» ولی من خوش باور که به عشق او غرق شده بودم هیچ حرف بدی را در باره او نمی پذیرفتم تا اینکه یک شب همراه باخاله ام که داکتر است در یکی از شفاخانه های مربوط خانم ها رفته بودم آه …باور نکردنی بود: مریضی را در یک وضعیت بسیار وخیم دریافتیم که دختر ولی حامله بود باید طفلش ضایع شود. خاله ام که داکتر متخصص است برایم گفت جریان این عملیات را بعداً برایت قصه میکنم تا توهم متوجه باشی:  باشنیدن این حرف ها حس کنجکاوی ام تحریک شده بود خیلی علاقه مند شدم تا مریض را از نزدیک ببینم، زمانیکه خاله ام با تیم عملیاتی اش در مورد این دختر بحث داشتند خواستند که یک نفر از اعضای فامیلش را بخاطر ابراز موافقه از علمیات بخواهند شنیدم که میگویند بجز از یک مرد دیگری با وی نیست گفتند نام شوهر ات چه است ترسیده و لرزیده گفت: مازیار. با شنیدن این کلمه واسم که آن را از جانم بیشتر دوست میداشتم یکباره تکان خورده خواستم بیشتر با این مریض صحبت کنم گرچه این اجازه را نداشتم ولی چپن نرس را به تن نموده خود را با او نزدیک کردم از او پرسیدم چه گونه این اتفاق صورت گرفت؟ دختر که از خود بی خبر و درد ناچارش کرده بود آه پرسوز کشیده حرفهای خود را چنین دنبال نمود « خواهر میدانی من تا حال عروسی نکرده ام… » با شنیدن این حرف دلم میخواست سلی محکمی را به روی دختر حواله نمایم اما خودم را کنترول کردم، باز پرسیدم یعنی چه ؟ گفت «به کسی نمی گوئی…! این شخص شوهرم نیست ولی پدر طفل من است » با شنیدن این حرف ها احساساتی شدم باز پرسیدم یعنی چه؟ گفت «این شخص مدت دو سال میشود با من روابط جنسی داشت تا به دین حال گرفتار شدم» پرسیدم این مرد چه کاره است؟ گفت «در یکی از دفترها کار میکند خبر شدم  در آنجا هم با یک دختر دوست است من که پروای خود را ندارم ترس از آن دارم تا آن دختر هم مثل من با چنین روزی دچار نشود» دیگرتحمل شنیدن این حرف ها را نداشتم جانم به لرزه در آمد برای یک دقیقه خود را موقتاً در جای این مریض احساس کردم، با شنیدن صدای خاله ام تکان خوردم که میگفت مریض آماده عملیات است؟ به عجله از مریض سوالهای بعدی را ادامه دادم خلاصه دریافتم که بدون من و این مریض با دو نفر دیگر که یکی او خواهر خوانده بسیار خوب من بود نیز روابط عاشقانه داشته است درین لحظه  نرس صدا کرد که مازیار کی است؟ خواستم بروم و این فرد فریب کار و خائن را از نزدیک ببینم که آیا او همان مازیار است که من میشناسم و یا طور دیگر؟ بطرف اطاق انتظار روان شدم دیدم همان مازیار است که شب وروز برایش فکر میکردم نا خود آگاه بی هوش شدم وقتی دوباره به هوش آمدم و چشمانم را باز کردم تازه فهمیدم که مدت یک هفته را در کوما سپری نموده ام ودر شفاخانه هستم. با دیدن فامیلم در آنجا دانستم  بیشتر از آنکه یک قاتل باعث درد ورنج برای فامیلش میشود باعث رنج واذیت فامیلم شده ام بعد مادرم برایم گفت که «دخترم من تو را چندین بار گفتم آن شخص لیاقت تو را ندارد ولی به حرف هایم گوش ندادی حالا دانستی که این خیال پردازی ها همه دروغ و فریب بود؟ ، پس از این رویدادها روزی یک دوست پدرم را دیدم از وی پرسیدم چرا افراد فریب کار به جزای اعمال خود نمی رسند؟ برایم گفت چه مشکل داری؟ من از وی بسیار هراس داشتم نتوانستم سرگذشت خود را برایش بیان کنم خوش بختانه در آن لحظه با دوست سابق مازیار روبرو شدم که او هم از روابط من و مازیار آگاه بود دستم را گرفت مرا به کنار حویلی برد و برایم گفت «این حرف را به همه نگو مناسب تو نیست او هرچه کرد خود را فریب داده است نه تورا چون این کار مثل عمل برایش عادت شده است دوستش علاوه نمود زمانیکه من از مازیار پرسیدم چرا این قدر فریب کار هستی گفت من کسی را فریب ندادم دختر ها خودشان علاقه مند هستند با من روابط داشته باشند» با شنیدن این حرف واقعاً از مازیار نفرت کردم خلاصه هرچه از بدی های مازیار بگویم نه کاغذ سفید میماند و نه رنگ در قلم، آن قدر دروغ گو و فریب کار بود حتی به فامیل خود دروغ میگفت ، فریب کاری وی به تمام مردم معلوم شده است، ای کاش میشد یک بار دیگر او را دیده و این همه خیانت اش را به رخش می کشیدم وبعد از آن هیچ نخواست با من ملاقات نماید حرفهایی را که باید برایش میگفتم در دلم ناگفته مانده است ای کاش این نوشته بدست او برسد تا از خیانت، فریب ودروغ گفتن بردیگران شرمسار گردد و اصلاح شود و دیگر جوانان اشخاص فریب کار را شناخته، به قول هر فریب کار و خائن اعتماد نکنند . جوانان عزیز بقول وفا نیست از آن بپرهیزید تا در آینده مانند من فریب همچو اشخاص را نخورید

نویسندگان : ماضیلا/ به همکاری خاتول فرهود

و این هم پیام من (خاتول “فرهود”)برای ماضیلاجان و سایر خواهران گرامی:

خواهران همتای من: چند سطری را که مطالعه کردید زادهً تخیل و کلمه پردازی کدام ناول نه، بلکه سرگذشت واقعی گوشه یی از زندگی خواهر رنج دیده ای بود که برای شما تقدیم داشتم و میگویم که هوشیار باش و بدان که خفاشان سیه روزی در کالبد پرنده گان خوشرنگ سعادت و خوشبختی در فضای زنده گی ات بال و پر میزنند، تو که با توجه به حقوق ذاتی و انسانی ات با قلب پاک و آگنده از محبت واقعی، آغوشت را برای پذیرائی همسفر و شریک زنده گی ات باز گذاشته یی غافل از آنکه دشمنان عزت و عفت ، این درندگان وحشی (مازیار صفت) با ماسک های مزورانه در قیافه انسان های با عاطفه و شریف خود را جا زده، در کمین گاه به شکار نشسته اند و منتظر فرصتی هستند تا با استفاده از هنر حرفه وی عرضهً محبت و عشق ، قلبت را ، قلب پاک و بی آلایش ات را تسخیر و با نثار نمودن کلمات آگنده از دوستی و محبت کام دل شان را حاصل و بعد راهی شکاری دیگر و نگاری دیگر گردند….جوانان عزیز لطفاً از فریب دادن وخیانت کردن بریک دیگر بپرهیزید ، برنفس خود اعتماد کنید و بر عزت دیگران احترام بگذارید.

 گلنار و آيينه

رهنورد زریاب

در آن سال ها، در آن سال هايِ دور، من بيست ويك ساله بودم و عادت كرده بودم كه هفتة يك بار بروم به زيارت تميمِ انصار. روزهاي سه شنبه مي رفتم. و هر بار پياده مي رفتم. از كوچه هاي آهنگري و هندوگذر مي گذشتم و به گذرِ خرابات مي رسيدم. بعد، از كنار آرامگاه شاه طاووس عبور مي كردم و به گردنة بالاحصار مي رسيدم. پس از آن، راه باريكي را در پيش مي گرفتم كه در دامنة كوه امتداد داشت و به سوي زيارت تميم مي رفت.

هميشه عصرها به راه مي افتادم. پس از زيارتِ تميم، سري مي زدم به"پنجة شاه" يا مي رفتم به "نظر گاه" نزديك "چشمة خضر" و دمي چند در بزم دود كشان مي نشستم كه شور و حالي مي داشت و هر گاه و بيگاه، يكي از آن ميان بر مي خاست. خميده خميده گامي چند بر مي داشت. چرخي مي زد. صدايي مي كشيد و شايد هم دردي را از دلش بيرون مي ريخت:

"هو هو هو

بابه قُويِ مستان

دورِ قبرت گلستان

هم بهار و هم زمستان

هو هو هو..."

و چند تاي ديگر از دنبالش تكرار مي كردند:

"هو هو هو

بابه قُويِ مستان..."

هميشه، وقتي هوا رو به تاريكي مي گذاشت، آن وادي خاموشان را ترك مي گفتم و از همان راهي كه آمده بودم، پياده به سوي خانه مي رفتم. گردنة بالاحصار را عبور مي كردم، از برابرِ زيارتِ شاه طاووس مي گذشتم و به گذر خرابات و كوچة آهنگري مي رسيدم.

*     *     *

يك شب، همين راه را مي پيمودم و سوي خانه مي رفتم. به گذر خرابات كه رسيدم، هوا بيخي تاريك بود. چراغ هايي، اين جا و آن جا، بر سر دروازه هاي خانه ها، بل بل مي كردند. مثل اين كه كوچه را آب پاشي كرده بودند. بوي خوشايندِ خاكِ مرطوب شنيده مي شد. از گِرد و پيش ـ شايد از خانه يي ـ آواز ساز مي آمد. در دو سوي كوچه، ديوارهاي بُلند قد افراشته بودند. بر آسمان مستطيل شكلي كه بر فراز ديوارها نمايان بود، ستاره ها، بر زمينة سرمه يي رنگ، مي درخشيدند. در كوچه رهگذري ديده نمي شد. تنها دو تا توله سگِ سياه و سپيد، زير نور چراغي بازي مي كردند.

در همين هنگام، ديدم كه پنجره يي باز شد و من چهرة دختري را ديدم. دختر روي گِرد و مُدَوَّري داشت. رنگِ صورتش گندمي بود و خالي بر پيشانيش ديده مي شد. نوارِ سپيدي دور سرش بسته بود و خرمن موهاي سياهش، از كنار چپ گردنش به جلو ريخته بود. و من چشم هايش را ديدم. يا شايد هم تصور كردم كه ديدم. هرچه بود، اين چشم ها افسونم كردند. از رفتار باز ماندم. ايستادم و به آن دختر چشم دوختم.

دختر به دو سوي كوچه نظر انداخت و بعد، مرا ديد. يك لحظه به من خيره شد. نمي دانم لبخندي زد يا چهره درهم كشيد. سپس، با سر و صدا، پنجره را بست و ناپديد شد. چراغ آن اتاق هم خاموش گشت. اين حادثة خوشايند، مثل يك رؤياي زود گذر بود.

لحظات درازي آن جا ايستاده ماندم. بر جايم ميخكوب شده بودم. ياراي رفتن را در خود نمي ديدم. و سرانجام، بي اختيار از خودم پرسيدم: "اين دختر لبخند زد يا چهره درهم كشيد؟" و خودم جواب دادم: "نمي دانم... نمي دانم!"

كنار ديواري، رو به روي همان پنجره، بر زمين نشستم و به آن پنجره چشم دوختم. مي خواستم يك بار ديگر چهرة آن دختر را ببينم. لحظات درازي آن جا نشستم. امّا، پنجره ديگر باز نشد. مثل چهرة يك آدم خاموش و خشمگين بود. اصلاً چراغ آن اتاق هم ديگر روشن نشد.

سرانجام، خسته و دل گران، برخاستم و به راه افتادم. غصة ناشناسي بر دلم سنگيني مي كرد و مي ديدم كه تحمل سياهي شب بسيار دشوار است.

*     *     *

هفتة ديگر، باز هم هوا تاريك شده بود كه به آن جا رسيدم. باز هم كنار ديوار، رو به روي همان پنجره، بر زمين نشستم و به آن پنجره چشم دوختم. دير زماني نشستم. از جايي ـ شايد هم از خانه يي ـ آواز ساز مي آمد. در آسمان سرمه يي رنگ، ستاره ها مي درخشيدند.

آن دو تا توله سگ نزديكم آمدند. خيلي زود با من اُنس گرفتند و به بازي پرداختند. سرهاي شان را نوازش دادم. توله سگ ها نشاط و شادماني كردند. امّا آن پنجره باز نشد و آن دختر را نديدم. چراغ آن اتاق همچنان خاموش بود.

چقدر آرزو داشتم كه آن پنجره، يك بار ديگر باز شود و من باز هم آن دختر را ببينم. آن صورت مُدَوَّر گندمي و آن خالِ پيشاني، در ذهنم نقش بسته بودند. آن نوار سپيد دورِ سر و آن خرمن موهاي سياه را كه از كنار چپِ گردن به پايين افتاده بود، در خيال مي ديدم و پيهم از خودم مي پرسيدم: "لبخند زد يا چهره درهم كشيد؟" و جوابي نداشتم و زمزمه مي كردم: "نمي دانم... نمي دانم!"

*     *     *

و امّا، هفتة ديگر ـ ناگهان ـ او را ديدم. نه در چارچوب آن پنجره، بل، در داخل زيارت ديدمش. در گوشة جنوبغربي ايستاده بود. راست، باريك و بُلندبالا. و من، براي نخستين بار، دريافتم كه چرا شاعران ما به قد و قامت معشوق بسيار پرداخته اند و غالباً قدِ رساي معشوقه را همانندِ سرو گفته اند:

"قامت برجسته ات، مصرع ديوان كيست؟"

پيراهن آبي رنگي، با گُل هاي سياه، به تن داشت. تنبانش سفيد بود. موهايش را نمي شد ديد؛ چون كه دستمال سپيدي به سر بسته بود و چادري به رنگِ همان دستمال روي آن كشيده بود. اين چادرِ سپيد، موها و گردن و نيم تنه اش را مي پوشانيد. آن نوار سفيدرنگ هم ديده نمي شد. امّا خال، آن خال سبزرنگ مُدَوَّر، بر پيشانيش جلوه مي فروخت. دست ها بر سينه ايستاده بود. دست هايش نيز زير چادر نهان بودند. پاهاي حنا بسته اش برهنه بودند. انگشت ها و كناره هاي كف هاي پاها، رنگِ آتشين حنا را داشتند. چشم هايش را بسته بود و زير لب دعا مي خواند.

سخت افسون شده بودم. در طلسم شِگِفتي گير مانده بودم. يقين داشتم كه خود اوست. براستي هم خود او بود. همان دختري مي بود كه در چارچوب پنجره ديده بودمش: همان رويِ مُدَوَّر و گندمي رنگ، همان خالِ پيشاني و همان لب هاي گوشتالو و دهن نسبتاً بزرگ.

به گِرد و پيشم نظر انداختم: دو مرد رو به روي هم نشسته بودند و قرآن مي خواندند. زني ميان سال، سنگ هاي قبر را عاشِقانه و مهرآميز مي بوسيد و پسر خُرد سالي ـ شايد فرزندش ـ همين كارِ مادر را تقليد مي كرد. پير مردي پيشانيش را بر ديوارة قبر نهاده بود و آرام آرام ـ نجواكنان ـ چيزي مي گفت ـ انگار رازي را با حضرتِ تميم در ميان مي گذاشت. گاهي هم پيشانيش را بر سنگ مي فشرد و سر تكان مي داد. شايد هم راز ناخوشايندي را افشاء مي كرد. زن ميان سالي، در كُنج جنوبشرقي، دست به دعا ايستاده بود. سكوت سنگين و مقدسي همه جا حكمفرما بود.

بوي شمع هاي سوخته شنيده مي شد. پُشتِ شيشة پنجرة شمالي زيارت، دو تا كبوترِ سفيد نشسته بودند و به همديگر نول مي زدند.

دوباره به دختر چشم دوختم. پستان هاي برجسته اش، از زيرِ چادر نمايان بودند و با تنفس منظم او بالا و پايين مي رفتند. چشم هايش همچنان بسته بودند و زيرِ لب دعايش را مي خواند. از سرا پايش افسون مي باريد.

بعد، دعايش پايان يافت. دست هايش را به روي كشيد. كف دست هايش نيز رنگِ آتشين داشتند ـ رنگ حنا. و پشت دست هايش نيز با حنا نقش كاري شده بودند ـ نقطه هاي خُرد و بزرگ آتشين رنگ.

و در همين لحظه، چشم هايش باز شدند. اين چشم ها، سياه نبودند. كبود نبودند. سبز نبودند. آبي نبودند. خرمايي نبودند. اصلاً رنگ به خصوصي نداشتند. به نظرم آمد كه اين چشم ها، آميزه يي بودند از همه رنگ هاي جهان. براستي هم، همة رنگ ها را مي شد در اين چشم ها ديد.

كرخت و مُنجمِد شده بودم. آن طلسم و آن افسون، مَسحُورم كرده بودند. و بعد، يك بار ديگر چشم هاي او مرا ديدند. اين بار، خيلي روشن ديدم كه نگاهش پرخاشگر بود. مثل اين كه چشم هايش با خشم و پرخاش به من چيزي مي گفتند. سرزنشم مي كردند. به خاطر كارِ بدي سرزنشم مي كردند. چه كارِ بدي از من سرزده بود؟

و او رفت به سوي آن زني كه دست به دعا ايستاده بود: ، سَروِ روان. و من باز هم دريافتم كه سَروِ روان يعني چه.

زن ميان سال هم دعايش تمام شد. هر دو، خاموش و آرام، قبر را دَور زدند و از دَر بيرون رفتند. شتابزده دعايي كردم و از دُنبالِ شان بر آمدم.

در بيرون، ديدم كه به دريوزه گران پول مي دهند. به چندين زن و مرد و كودك پول دادند. كفش هاي پاشنه بُلندي كه به پا داشت، قدش را بُلند تر نشان مي دادند. سَرو تر شده بود. سَروِ روانتر شده بود. آرام آرام از دنبالِ شان رفتم. در بيرون محوطة زيارت، كنار جادة باريك، يك تكسي در انتظار شان بود. وقتي مي خواست سوار شود، يك بارِ ديگر چشمش به من افتاد. اين بار در نگاهش پرخاش و سرزنش نبود. فكر مي كنم كه با چشم هايش خنديد. و در اثر اين خنده، آن رنگ هاي گونه گون چشم هايش، به تموج در آمدند. چشم هايش، مانند دو دسته گل رنگارنگ شدند: سفيد و بنفش و زرد و سرخ و آبي و كبود و... و در همين حال، احساس كردم كه دركُنج لبش نيز حركتي پديدار گشت. يك لبخند بود. لبخندي بسيار مُبهم كه رنگي هم از شيطنت و تمسخر داشت. سوار شدند و رفتند.

و من، افسون زده و طلسم شده، همان جا، سرِ ديوارة كنار جاده، نشستم و به آخر جاده ـ به آن راهي كه او رفته بود ـ چشم دوختم. نشستم و نشستم. و بعد، يك بار ديدم كه هوا تاريك شده است و در محوطة زيارت هيچ كسي نيست. در ميان آن تاريكيِ شامگاهي و در آن فضايِ خاموش و راز آلود، من تنها بودم.